ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ = ΜΗΤΗΡ ΠΑΣΗΣ ΜΑΘΗΣΕΩΣ - "ΟΙ ΦΟΒΟΙ" ... ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ!

Η "νοσηρή" σε επιχειρήματα φαρέτρα των "αγωνιστών" κατά της μεταλλευτικής επένδυσης, περιλαμβάνει ουκ ολίγα σενάρια τρόμου για το νερό... Tόσο για το ρέον, όσο και για το "εμφιαλωμένο"...

Θα πούμε άραγε το νερό-νεράκι; Θα στερέψει ο Κάκαβος; Θα προκληθούν καθιζήσεις και αστάθειες στο εδαφός, όπως ισχυρίζονται οι επι τούτου φαντασιόπληκτοι φίλοι μας, ή η αλήθεια είναι διαφορετική; Τι σημαίνει εισπίεση νερού; Πού παει το αρσενικό του Στρατωνίου; Εμείς στο πλαίσιο της ανόθευτης ενημέρωσης των δημοτών του Αριστοτέλη... ... μέσα απο τη θεματική μας ενότητα ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ = ΜΗΤΗΡ ΠΑΣΗΣ ΜΑΘΗΣΕΩΣ, σας παραθέτουμε τις επιστημονικές θέσεις των μηχανικών της "Ελληνικός Χρυσός", όπως αυτές διατυπώθηκαν στο απαντητικό υπόμνημα, που εξέδωσαν και απέστειλαν στο ΤΕΕ/ΤΚΜ. Προηγούνται οι θέσεις της Ομάδας Εργασίας  του ΤΕΕ/ΤΚΜ και ακολουθούν οι απαντήσεις των μηχανικών της Ελληνικός Χρυσός.
Όσον αφορά τα όσα προβάλλονται στο Β.5. Επιπτώσεις στους Υδατικούς Πόρους
Αποστράγγιση ορεινών όγκων:

Προβάλλεται ότι «Σύμφωνα με τις ΜΠΕ/TVX 1996 και ΜΠΕ/ΕΛΛ. ΧΡΥΣΟΣ 2005 για τις Μ. Πέτρες η ετήσια άντληση υπολογίζεται σε 2,5 εκατ. m³/έτος ενώ η αναπλήρωση σε μόλις 500.000 m³/έτος. Αυτό το γεγονός προσδιορίζει απώλεια συμπαγούς όγκου στο υπέδαφος ειδικά της ευρύτερης περιοχής της οικισμών Στρατονίκης - Σταγείρων περί τα 2.000.000 ιτι3 πλέον των 150.000ΓΠ3 των εξορυσσόμενων μεταλλευμάτων + στείρων!»

Διευκρινίζεται ότι με βάση την «ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΜΑΥΡΩΝ ΠΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΜΑΔΕΜ ΛΑΚΚΟΥ Ν. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ» που έχει εκπονηθεί από τον Υδρογεωλόγο Ν. Βεράνη του ΙΓΜΕ (Περιφερειακή Μονάδα Κεντρικής Μακεδονίας) το 2009 προκύπτει ότι:

«Η περιοχή μελέτης παρουσιάζει θετικό υδατικό ισοζύγιο με ολική απορροή που φθάνει τα 7,1 εκατομμύρια κυβικά μέτρο το χρόνο. Από αυτά, τα 4,37 εκ. κυβικά μέτρα απαντώνται ως επιφανειακά νερά ενώ τα υπόλοιπα 2,73 εκ. κυβικά μέτρα οδηγούνται μέσω βαθιάς κατείσδυσης στους υδροφόρους.»

Ως εκ τούτου δεν υπάρχει κανένα θέμα υπεράντλησης του υδροφορέα.

Η συζήτηση περί αφαιρέσεως συμπαγούς όγκου δεν μπορεί κατά την γνώμη μας να στηριχθεί επιστημονικά, καθώς η μείωση κενών λόγω άντλησης είναι φαινόμενο που συναντάται στα κοκκώδη εδάφη και όχι στα βραχώδη, όπως είναι η συγκεκριμένη περιοχή. Επιπλέον, το πρόβλημα καθιζήσεων της Στρατονίκης σχετίζεται με την παλαιά εφαρμοζόμενη μέθοδο κατακρήμνισης οροφής και όχι με την σύγχρονη μέθοδο εναλλασσόμενων κοπών και λιθογομώσεων (cut and fill) η οποία έχει στόχο (και η πράξη στην περιοχή έχει δείξει ότι το καταφέρνει) να βελτιώσει τις μηχανικές ιδιότητες του πετρώματος.

Επιπλέον, οι αντλήσεις στο μεταλλείο Μαύρων Πετρών βαίνουν μειούμενες επειδή ακριβώς εφαρμόζεται η μέθοδος των εναλλασσόμενων κοπών και λιθογομώσεων (cut and fill) η οποία από τη μια πλευρά εμποδίζει την δημιουργία όξινης απορροής και από την άλλη πλευρά αναστρέφει την περιβαλλοντική ζημιά του παρελθόντος. 

Όσον αφορά την περιοχή Ολυμπιάδας, ο ισχυρισμός ότι: «το μέγεθος της παρέμβασης αυτής είναι εξαιρετικά μεγάλο και οι επιπτώσεις απρόβλεπτες[…] είναι πιθανόν να προκαλέσει αστάθεια του εδάφους και καθιζήσεις»αποτελεί αβάσιμη και αστήρικτη επιστημονικά άποψη διότι:

·      Η στάθμη του υπόγειου νερού στον υδροφορέα γνευσίου –μαρμάρου της Ολυμπιάδας βρίσκεται ήδη στο -230 χωρίς να έχουν παρατηρηθεί οποιουδήποτε είδους καθιζήσεις

·      Οι καθιζήσεις στην περιοχή του Μπασδέκη Λάκκου σχετίζονται με την παλαιά μέθοδο κατακρήμνισης οροφής που εφαρμοζόταν στο παρελθόν (προ του 1987) και όχι στην ταπείνωση της στάθμης

·      Στις προσχώσεις της πεδιάδας της Ολυμπιάδας οι οποίες έχουν ξεχωριστή υδροφορία δεν έχει καταγραφεί καμία αλλαγή τα τελευταία 20 χρόνια, παρά την ύπαρξη του κώνου καταβιβασμού στάθμης

Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο το οποίο να τεκμηριώνει την ανωτέρω «επιστημονική» άποψη του ΤΕΕ.

Όσον αφορά στη διαχείριση νερών στην περιοχή Σκουριών, σημειώνονται τα ακόλουθα:

 1.   Για το σχόλιο ότι «η ΜΠΕ επικαλούμενη υδρογεωλογικές μελέτες της περιοχής αναγνωρίζει την πολυπλοκότητα των συστημάτων υπόγειων υδροφορέων, τα οποία διαφοροποιούνται λόγω των εναλλαγών των γεωλογικών σχηματισμών και δημιουργούν ερωτηματικά, τα οποία καταγράφει η ΜΠΕ, σχετικά ακόμα και με την υδραυλική επικοινωνία μεταξύ τους. Σε ένα τέτοιο ασαφές τοπίο είναι αδύνατον να ποσοτικοποιηθούν»:

  H ποσοτικοποίηση της παρέμβασης έγινε στη μελέτη: «Υδρολογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες στη λεκάνη απορροής Ασπρόλακκα με έμφαση στην περιοχή Σκουριές, Ν. Χαλκιδικής» που έχει εκπονηθεί από τον Υδρογεωλόγο Ν. Βεράνη του ΙΓΜΕ (Περιφερειακή Μονάδα Κεντρικής Μακεδονίας) το 2010, στο πλαίσιο της οποίας έγινε και σύνταξη υδρογεωλογικού μοντέλου της περιοχής Σκουριών (Παράρτημα ΧΙ της ΜΠΕ) αποτελέσματα του οποίου ενσωματώνονται και στην εκτίμηση των επιπτώσεων στα νερά (§ 7.10.3 της ΜΠΕ).

     2.   Για το σχόλιο ότι «Είναι τουλάχιστον δυσνόητη η διαδικασία της επί μακρόν "αποθήκευσης" εκατομμυρίων m³ νερού και της εισπίεσης του αργότερα (;) στον αρχικό του υδροφορέα.»: 

     Όπως αναλυτικά περιγράφεται στο κείμενο της ΜΠΕ, ο επανεμπλουτισμός του υδροφορέα θα γίνεται χωρίς να προηγηθεί αποθήκευση ποσοτήτων νερού. Στο Έργο δεν προβλέπεται αντίστοιχο τεχνικό και τα νερά θα επανεισπιέζονται χωρίς επαφή. Οπωσδήποτε θα αφαιρούνται ποσότητες νερού που είτε θα χρησιμοποιούνται στο εργοστάσιο εμπλουτισμού, είτε θα δίνονται στην τοπική κοινωνία όταν και εφόσον ζητηθούν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν προβλέπεται αποθήκευση εκατομμυρίων m³ νερού. 

3. «η συγκεκριμένη διάταξη αναφέρει την προτεινόμενη διαδικασία ως κατ' εξαίρεση επιτρεπόμενη πρακτική για την ‘επανέγχυση υπόγειων υδάτων που αντλούνται από ορυχεία και λατομεία’»:

     Πρέπει να αναφερθεί ότι η έννοια της «κατ΄ εξαίρεση» διάθεσης, κατ’ αρχήν δεν υπάρχει στην 2000/60/ΕΚ. Επιπλέον, στο ΠΔ51/2007 η έννοια αυτή διατυπώνεται για την «επανέγχυση ύδατος το οποίο χρησιμοποιείται για γεωθερμικούς σκοπούς στον ίδιο υδροφόρο ορίζοντα». Η «επανέγχυση των υπογείων υδάτων που αντλούνται από ορυχεία και λατομεία ή που συνδέονται με την κατασκευή ή τη συντήρηση έργων πολιτικού μηχανικού» αφήνεται από την οδηγία στη διακριτική ευχέρεια των Κρατών Μελών και υιοθετείται από το ΠΔ51/2007 ως μέθοδος υπόγειας διάθεσης που δεν απαγορεύεται (ως εκ τούτου δεν εμπίπτει στην απαγόρευση του εδαφίου ι, άρα επιτρέπεται). Επιπλέον, αποτελεί βέλτιστη πρακτική υπό την έννοια ότι η λήψη άδειας για την εφαρμογή της υποδηλώνει, ότι η ποιότητα νερού που θα διατεθεί είναι τουλάχιστον ίδια ή καλύτερη από αυτή του αποδέκτη (άρα το αποτέλεσμα είναι βέλτιστο ως προς την ποιότητα των νερών του αποδέκτη)

      4.   Για το σχόλιο ότι «Η ποσότητα νερού που προβλέπεται να αντληθεί για την επίτευξη του απαιτούμενου καταβιβασμού της στάθμης του υδροφορέα είναι ιδιαίτερα μεγάλη και κυμαίνεται σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της μελέτης μεταξύ 4.4 και 5.1 εκατομμύρια m³ ανά έτος […] Η ποσότητα αυτή είναι ανάλογη αυτής που απαιτείται για την ύδρευση του συνόλου των μόνιμων κατοίκων του Νομού Χαλκιδικής για το ίδιο διάστημα, δηλαδή για ένα έτος»: 

Όπως αναλυτικά αναφέρεται στη ΜΠΕ η ποσότητα των νερών που θα αντληθούν σε ένα μεγάλο ποσοστό τους επαναεγχύονται στον υδροφόρο ορίζοντα. Ειδικότερα, όπως αναφέρεται στην παρ. 7.10.3.2 «… πλευράς κατανάλωσης, περί τα 78 κυβικά μέτρα την ώρα έως 150 κυβικά μέτρα την ώρα (περί τα 0,7 έως 1,3 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως) υπόγειου νερού θα χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία του εργοστασίου εμπλουτισμού (§ 5.3.2.2) έναντι των περίπου 7 hm³ που αποτελούν την τροφοδοσία των συστημάτων υπογείων υδάτων Γνευσίων Βερτίσκου (GR10-Ι) και Αμβιβολιτών Βερτίσκου (GR10-ΙΙ) στην περιοχή Σκουριών[1], ήτοι 10%-20%.»

Σημειώνεται ότι τα νερά αυτά δεν έχουν σήμερα κάποια ουσιαστική χρήση ούτε προβλέπεται κάποια χρήση τους με βάση το διαχειριστικό σχέδιο υδάτων του ΥΠΑΝ (Ανάπτυξη συστημάτων και εργαλείων διαχείρισης υδατικών πόρων υδατικών διαμερισμάτων Δυτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης) και τις επιμέρους περιβαλλοντικές μελέτες των φραγμάτων Χαβρία, Ολύνθιου, Πετρενίων οι οποίες λήφθηκαν υπόψη στη ΜΠΕ.

Επιπτώσεις στους επιφανειακούς πόρους:

Προβάλλεται ότι «Η διακοπή του ποτάμιου υδατικού συστήματος από τις προβλεπόμενες δραστηριότητες οδηγεί σε έντονες παρεμβάσεις όπως εκτροπές ρεμάτων, μεταβολή των συνθηκών επιφανειακής απορροής, κατασκευή σήραγγας εκτροπής κλπ. Οι παρεμβάσεις αυτές είναι εξαιρετικά σημαντικές και μεταβάλλουν πλήρως το σύστημα επιφανειακής απορροής της περιοχής». 

Κατά τη γνώμη μας, δεν θα πρέπει να συγχέεται η επίπτωση στα υδατικά συστήματα μιας περιοχής με επιπτώσεις στη λειτουργία της λεκάνης. Στον Κοκκινόλακκα αναμένεται να θιγεί τμήμα του ρέματος το οποίο είναι ήδη υδρομορφολογικά τροποποιημένο με σκοπό να αποκατασταθεί και να αποθηκευθεί με ασφάλεια η ιστορική ρύπανση όλης της λεκάνης του Κοκκινόλακκα. Αντίστοιχα στις Σκουριές, η κατάληψη κλάδων του Καρόλακκα συνιστά επέμβαση στους κλάδους, αλλά δεν θα επηρεάσει ουσιαστικά την οικολογική λειτουργία και υδρομορφολογία του υδατικού συστήματος Καρόλακκα, το οποίο είναι πολύ μεγαλύτερο αλλά και εύρωστο.

Επιπλέον, είναι προφανές ότι ο συντελεστής απορροής μιας λεκάνης δεν εξαρτάται μόνο από το αν αποψιλώνεται ένα μικρό ούτως ή άλλως τμήμα της (π.χ. 3,3% της έκτασης της λεκάνης Καρόλακκα), αλλά από το πώς θα γίνει η διαχείριση των απορροών επί της έκτασης που θα αποψιλωθεί και φυσικά από το είδος της αποκατάστασης που θα ακολουθήσει. Όσον αφορά τη διαχείριση απορροών, ο σχεδιασμός του έργου προβλέπει όλα εκείνα τα μέτρα ελέγχου περιμετρικών και εσωτερικών απορροών που θα εξασφαλίσουν την καλή ποιότητα νερού και την ελεγχόμενη αποδέσμευσή τους κατάντη, ώστε να γίνεται ανάσχεση πλημμυρικών φαινομένων και όχι ενίσχυσή τους.

Όσον αφορά την αποκατάσταση, στην περίπτωση τόσο του άνω ρου του Κοκκινόλακκα, όσο και των ρεμάτων Καρατζά Λάκκος και Λοτσάνικο, το σύνολο της επιφάνειας που θα καταληφθεί, θα αποκαθίσταται με το πέρας της λειτουργίας της κάθε εγκατάστασης απόθεσης αποβλήτων εμπλουτισμού και έτσι δεν θα λειτουργούν αθροιστικά, αλλά διαδοχικά. Τα νέα χαρακτηριστικά φυτοκάλυψης θα είναι αντίστοιχα με τα αρχικά, οπότε από πλευράς υδρολογικής συμπεριφοράς η τελική κατάσταση θα είναι ίδια με την αρχική.

Τέλος, όσον αφορά τις επισημάνσεις του καθηγητή Καραμούζη, θα πρέπει να αναφερθούν τα εξής:

• Δεν θα γίνει οποιαδήποτε εκροή από τους χώρους των μεταλλείων προς τα υδατορρέματα
• Δεν θα γίνει οποιαδήποτε διάθεση νερών μεταλλείου (ελεγχόμενη ή ανεξέλεγκτη) προς τα υπόγεια νερά
• Τα ρέματα δεν θα γίνουν αποδέκτες νερών από μεταλλευτικές οι άλλες εγκαταστάσεις
• Τα επιφανειακά νερά που θα φτάνουν στις εκβολές του Ασπρόλακκα θα είναι τα ίδια από πλευράς ποσότητας και ποιότητας με σήμερα. 

Προβάλλεται ότι «Αναφέρεται στις επί μέρους εκτιμήσεις που γίνονται στη μελέτη ότι σε πολλές περιπτώσεις οι επιδράσεις στο περιβάλλον θα είναι μερικώς αναστρέψιμες, άρα δέχεται ότι θα υπάρξει μόνιμη βλάβη του περιβάλλοντος χωρίς να προσδιορίζει το μέγεθος της βλάβης (μείωση απορροών και υδατικών αποθεμάτων υδροφορέων, φυσικοχημικά χαρακτηριστικά επιφανειακών υδάτων, επιβάρυνση ποιότητας επιφανειακών και υπόγειων νερών, διαρροές από χώρους απόθεσης και γραμμές μεταφοράς κλπ). Παρ’ όλα αυτά, είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στους τελικούς πίνακες αξιολόγησης δεν γίνεται πουθενά η επιλογή «μη αναστρέψιμη». Τελικά είναι ή δεν είναι και πόσο; Η μόνη επίδραση που επιλέγεται ως μη αναστρέψιμη είναι αυτή που αφορά στο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον της περιοχής και που προδιαγράφεται ως βιομηχανοποιημένο.» 

Από το σχόλιο αυτό και μόνο προκύπτει επιλεκτική «ανάγνωση» της Ο.Ε. Περιορίστηκε στους τελικούς πίνακες των συνεργιστικών επιπτώσεων της συνολικής επένδυσης που δίνεται στο τέλος του κάθε υποκεφαλαίου. Προτείνεται η ανάγνωση συγκεκριμένα του κεφαλαίου 7 (ενδεικτικά αναφέρονται οι σελ. 7.3-2, 7.3-5, 7.3-6, 7.4-5, 7.4-7, 7.4-9, 7.4-10, 7.4-11, 7.4-20, 7.4-21, 7.4-22, 7.5-12, 7.5-14, 7.5-21, 7.5-23, 7.5-24, 7.6-15, 7.6-16, 7.10-4, 7.10-9, 7.10-15, 7.10-16, 7.10-17, 7.10-18, 7.10-19, 7.10-20, 7.10-27, 7.10-37). Διότι και το μέγεθος της επίπτωσης, όπου αυτή υπάρχει, ποσοτικοποιείται και η εκτίμηση «μη αναστρέψιμη», όπου αυτή εκτιμάται ως τέτοια, εμφανίζεται.

Αλλά, ναι πράγματι οι συνεργιστικές / αθροιστικές επιπτώσεις όλου του προτεινόμενου επενδυτικού σχεδίου σε όλες τις άλλες περιβαλλοντικές παραμέτρους πλην της οικονομικής δεν είναι μη αναστρέψιμες και είμαστε πολύ περήφανοι για αυτό. Καταφέραμε δηλαδή να σχεδιάσουμε την ανάπτυξη του σημαντικού μεταλλευτικού πεδίου της ΒΑ Χαλκιδικής με τεχνικές προτάσεις που προστατεύουν το περιβάλλον και δεν του δημιουργούν «μη αναστρέψιμες» επιπτώσεις. Αυτός ήταν, είναι και θα είναι ο στόχος μας. Γιατί σ’ αυτό το περιβάλλον ζούμε εμείς οι μηχανικοί συνεργάτες της ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ, εμείς και τα παιδιά μας. Δεν σχεδιάσαμε από ένα γραφείο στη Θεσσαλονίκη.

Τέλος, ναι, πράγματι οι συνολικές επιδράσεις του έργου στο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον αξιολογούνται ως θετικές, σημαντικές και μη αναστρέψιμες και λόγω του μακρόχρονου χρονοδιαγράμματος του έργου (μεγαλύτερου των 30 ετών) χαρακτηρίζονται και ως μόνιμες. Και εάν θεωρείται «βιομηχανοποιημένο περιβάλλον» η αύξηση της ζήτησης των προϊόντων του πρωτογενούς τομέα, η τόνωση των κατασκευαστικών επιχειρήσεων, η ενίσχυση του εμπορίου λόγω της αύξησης του μέσου εισοδήματος των κατοίκων της, η βελτίωση του τομέα παροχής υπηρεσιών (κυρίως του χρηματοοικονομικού), η προσέλκυση σημαντικού αριθμού ελευθέρων επαγγελμάτων, η τόνωση των δορυφορικών δραστηριοτήτων του έργου (στις κατασκευαστικές επιχειρήσεις, στις υποστηρικτικές υπηρεσίες - συνεργεία επισκευών και συντήρησης), η κοινωνική ευμάρεια της περιοχής, η επέκταση συναφών δραστηριοτήτων όπως ξενοδοχείων και χώρων εστίασης (εστιατορίων), η αύξηση των παρεχόμενων υπηρεσιών της στο τουριστικό κοινό και την προσφορά επιλογών για διαμονή και δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου, η δημιουργία πόλου έλξης όχι μόνο τουριστικών αλλά και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, τότε ΝΑΙ πιστεύουμε ότι είναι επιτυχία.

Προβάλλεται ότι «Στη Χαλκιδική τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται αρσενικό στις γεωτρήσεις υδροληψίας και τις κλείνουν τη μία μετά την άλλη. Μελετήθηκε το φαινόμενο ενδεχόμενης επικοινωνίας των υπόγειων νερών Στρατωνίου με τους υπόλοιπους υδροφορείς στη Χαλκιδική; Ποια άλλη πηγή εκπομπής αρσενικού σε τέτοια επίπεδα λειτουργεί στη Χαλκιδική»; 

Για να δούμε τι μας λένε εδώ οι «συνάδελφοι» της Ο.Ε. του ΤΕΕ-ΤΚΜ: Ότι το όποιο As εντοπίζεται ανά την Χαλκιδική, προέρχεται από το Στρατώνι! Όχι, δεν προέρχεται από την σύσταση των γεωλογικών σχηματισμών του αντίστοιχου υδροφορέα, αλλά το As ξεκινάει από το Στρατώνι, και αντί να πάει στο Κρυονέρι που είναι και οι εκβολές της λεκάνης των μεταλλείων Στρατωνίου (για όσους δεν ξέρουν το Κρυονέρι είναι η αλλουβιακή λεκάνη από όπου υδροδοτείται μεγάλο μέρος του πρώην Δήμου Σταγείρων – Ακάνθου στην οποία ποτέ δεν ανιχνεύθηκε αρσενικό), παίρνει την ανηφόρα, διασχίζει 100 χιλιόμετρα και σκάει στην Τρίγλια!

Στον βωμό δηλαδή εξυπηρέτησης προαποφασισμένου σκοπού, απαξιώνεται η επιστήμη και υποτιμάται η νοημοσύνη του απλού ανθρώπου.

Η αλήθεια είναι, ότι έχουν ξανακουστεί επώνυμα και διακριτά τέτοιες ασυναρτησίες από γνωστούς γυρολόγους. Η προσυπογραφή τους όμως, ελπίζουμε, να οφείλεται σε αβλεψία. Αν όχι, τότε το θέμα αφορά γενικότερα την πανεπιστημιακή κοινότητα.

---

[1] Συνολική έκταση 126 km², μέση ετήσια βροχόπτωση 719 mm και εκτιμώμενη μέση ετήσια κατείσδυση 8%.