Η ΚΡΥΦΗ ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ (Οι μαγνητικές ιδιότητες του χρυσού- Β΄)

Σκεπτόμενος Πολίτης

8. «Πανικόσπορος».  Είναι τελικά απίστευτο το όργιο φαντασίας γύρω από την περιβαλλοντική καταστροφή που υποτίθεται θα επιφέρουν τα μεταλλεία χρυσού. Ο όλεθρος αυτός μπορεί να συγκριθεί μόνο με την πτώση του μετεωρίτη στις ακτές του Μέξικο, που λέγεται ότι εξαφάνισε τους δεινόσαυρους. 

Προφητείες έχουν κατά καιρούς τρομοκρατήσει και γοητεύσει: από το ημερολόγιο των Μάγιας και το Νοστράδαμο μέχρι την Αποκάλυψη του Ιωάννη και τον Αρμαγεδδών. Εδώ κολλάνε και οι κατά καιρούς Μεσσίες που θα μας σώσουν, υποσχόμενοι λαγούς με πετραχήλια. Τον ρόλο αυτό διεκδικούν στη Χαλκιδική πολλοί τρομολάγνοι προφήτες: ο «έχω-κάνει-τα-κουμάντα-μου» Παρατηρητής, ο «οικολόγος» υποψήφιος δήμαρχος, η ψευτο-ακτιβίστρια Συριζοβουλευτίνα,…Βάλτε μόνοι σας κι άλλους, ο κατάλογος θα γίνει μακρύς.

Ακούς τους «οικολόγους» και νομίζεις ότι έρχεται η Συντέλεια του Κόσμου. Η καταστροφή θα είναι ανείπωτη, η Χαλκιδική και η λοιπή Β. Ελλάδα θα σβηστούν από το χάρτη. Θα χαθούν βουνά ολόκληρα, θα εξαφανισθούν ζούγκλες, θα στερέψουν οι πηγές, θα ρέουν μολυσμένα νερά, δηλητήρια θα είναι παντού, τοξική σκόνη θα καλύψει Ευρώπη, Αφρική και Μ. Ανατολή, θα ψοφήσουν όλα τα ζώα, θα γίνουν τερατογενέσεις, θα αρρωστήσουμε, θα έρθει ο θάνατος.

Ο κόσμος πάντα έλκεται από εσχατολογικές προφητείες, σενάρια για καταστροφές και άλλα παρόμοια παραμύθια, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης και γενικευμένης ανασφάλειας. Άνθρωποι έβγαιναν στους δρόμους με άσπρα σεντόνια περιμένοντας τη Μεγάλη Στιγμή. Δεν είδατε και τι γίνεται με την απάτη της κλιματικής αλλαγής; Από κοντά η Τέχνη και οι Τέχνες, της προπαγάνδας και της παραπλάνησης. Τα ΜΜΕ έχουν την καλύτερή τους και σπεύδουν να εκμεταλλευθούν τις φοβίες και την άγνοια του κοινού, σπέρνοντας πανικό παντού.

9. Δεν χρειάζεται να αποδείξεις τίποτε. Η «οικολογία» είναι τελικά χώρος που μπορεί να αμπελοφιλοσοφεί και να φλυαρεί ό καθένας. Χαλαρά και χωρίς την ανάγκη τεκμηρίωσης, μπορείς να έχεις άποψη. Από το φαινόμενο του θερμοκηπίου μέχρι τις ΑΠΕ, τα σκουπίδια και το εξασθενές χρώμιο. Ρωτάς κάποιον σχετικά με κάποιο περιβαλλοντικό ζήτημα, γιατί είναι αντίθετος και από πού αντλεί την τόση σιγουριά για την καταστροφή. Θα εισπράξεις την απάντηση ότι κάποιοι, κάπου, κάποτε το είπαν, το είδε στην τηλεόραση, το διάβασε στην εφημερίδα, βλέπει τον κόσμο (ποιους άραγε;) που αντιδρά κλπ κλπ. Άντε να πεί ότι άκουσε και κάποιον «ειδικό» (μάλλον τρομολάγνο επιστήμονα, βλ. παρακάτω).

Στην περίπτωση της «οικολογίας» έχουμε πλήρη απουσία επιχειρημάτων και θλιβερή απαξίωση του ορθού λόγου. Για πολύ κόσμο όμως είναι βολικό, αφού χωρίς κόπο, σχηματίζει άποψη για «καυτά κοινωνικά» θέματα. Έχουν φροντίσει βέβαια άλλοι γι’ αυτό.

10. Ο μαγικός χρυσός: Δεν είναι τυχαίο ότι σε όλους τους λαούς ο χρυσός περιβάλλεται από μυστήριο και αίγλη: Μίδας, Λυδία λίθος, Αζτέκοι/’Ινκας/Μάγιας και κονκισταδόρες, αλχημιστές, Φαρ-Ουέστ.  Πόλεμοι, θάνατοι, καταστροφές, πειρατές, ληστές, χρυσοθήρες, πυρετός του χρυσού, κυνηγοί θησαυρών, τυχοδιώκτες, παραμύθια και αλήθεια. Η διαχρονικότητα της αξίας του χρυσού, ο πλούτος συμπυκνωμένος σε μικρά βάρη μετάλλου, το αναλλοίωτο και απρόσβλητο υλικό, η αστραφτερή λάμψη που μαγνητίζει.

Είναι μαγικό αυτό το μέταλλο, τραβά το ενδιαφέρον και βρίσκεται στη Χαλκιδική. Έτσι, όλοι για το χρυσό μιλάνε και κανείς π.χ. για το χαλκό. Τυχαίνει να υπάρχει κι αυτός στο πολυμμεταλικό κοίτασμα, διασφαλίζοντας διαχρονικά τη βιωσιμότητα της εκμετάλλευσης, αλλά ποιός ασχολείται.

11. Η επιστημονική επίφαση.   Οι μελέτες του μεγάλου μεταλλευτικού έργου, έχουν συνταχθεί σε συνεργασία με ΑΕΙ της χώρας και έγκυρους επιστήμονες και τεχνικούς, έχουν εγκριθεί από την Πολιτεία, έχουν επικυρωθεί από το ΣτΕ. Σε πείσμα όλων αυτών, το ΤΕΕ/ΕΚΜ και το ΑΠΘ/Τμ. Περιβάλλοντος, απέρριψαν το έργο γενικώς. Ως καταστροφικό βεβαίως.  Κάποιοι  μπέρδεψαν την επιστήμη με τη φιλοδοξία (ή καλύτερα κενοδοξία). Άλλοι επιδιώκουν δημοσιότητα, άλλοι καλύπτουν την ανεπάρκειά τους, άλλοι έχουν συστρατευθεί πολιτικά, άλλοι ακολουθούν τον συρμό της μόδας, άλλοι χτίζουν (ανορθόδοξη) καριέρα.

Πρέπει τελικά να είναι από τις πιο μελανές σελίδες στην ιστορία του ΑΠΘ και του ΤΕΕ/ΕΚΜ.  Η στρατευμένη επιστήμη στην τεκμηρίωση του «όχι στα πάντα, ναι στο τίποτε». Το Πανεπιστήμιο και ο υποτιθέμενος θεσμικός τεχνικός σύμβουλος της Πολιτείας (ΤΕΕ), τίθενται στην υπηρεσία της πιο μαύρης αντίδρασης. Ακόμη χειρότερα, πανικοβάλουν τον κόσμο, που δεν ξέρει τι να πιστέψει, ακούγοντας για καρκίνους, θανάτους και όλεθρο.

Ποιος νοιάζεται για τις αξιοπρεπείς επιστημονικές φωνές, που ορθολογικά υποστηρίζουν το έργο ή σιωπούν μπρος στον ορυμαγδό των άλλων συναδέλφων τους. Φωνακλάδες καθηγητάδες, περιφέρονται στα χωριά, αρθρογραφούν δεξιά κι αριστερά και συναγωνίζονται ο ένας τον άλλον σε καταστροφολογία. Ακούει και διαβάζει ο κόσμος όλα αυτά και σου λέει, καθηγητής είναι, επιστήμονας, ξέρει. Άρα, δεν μπορεί, κάτι θα συμβαίνει εκεί.

12. Ιστορικές θύμησες.   Χιλιετίες μετρά η μεταλλευτική δραστηριότητα στη ΒΑ Χαλκιδική, άρρηκτα δεμένη με την ανάπτυξη, τον πολιτισμό και την ιστορία της ευρύτερης περιοχής: Μακεδονικό κράτος Φιλίππου-Μ. Αλεξάνδρου και χρηματοδότηση εκστρατειών, ρωμαικά χρόνια, Τουρκοκρατία και Μαδεμοχώρια, ΑΕΕΧΠΛ και Μποδοσάκης, ΤVX και «οικολόγοι».

Παλιά μεγαλεία, αλλά και χρόνια δύσκολα, πολλές ιστορικές φάσεις. Από τις αρχαίες «σκουριές» μέχρι τις ιστορίες των παλιών μεταλλωρύχων. Αυτή η ιστορία του παρελθόντος γοητεύει και συνάμα προκαλεί την περιέργεια για το σήμερα, όπου αναβιώνουν τα μεταλλεία, στη σύγχρονη και βιώσιμη εκδοχή τους.

 12. Τοπική πόλωση.  Η αντιθέσεις στην ανάπτυξη οδηγούν πάντα και σε κοινωνικές αντιθέσεις. Κατά κανόνα, υπάρχει οικονομική ανισότητα ή διαφοροποίηση, που εκφράζεται μέσα από πολιτική, θρησκευτική, ιδεολογική, κοινωνική αντιπαράθεση. Στα νεώτερα χρόνια, η διαλεκτική αντίθεση πόλης-υπαίθρου και βιομηχανίας-γεωργίας, ωθεί πολλάκις σε διαμάχη για την πρωτοκαθεδρία. Η συσπείρωση που ακολουθεί οδηγεί σε πόλωση και πιθανά σε σύγκρουση. Η ιστορία έχει να επιδείξει αναρίθμητα γεωγραφικά παραδείγματα: Ανατολή-Δύση σε υστερορωμαικά χρόνια, Βορράς-Νότος στην Ευρώπη, Βόρειοι-Νότιοι στην Β. Αμερική.

Στην νεώτερη αγροτική Ελλάδα με τη μικρότερη φυσικά, κλίμακα, χαρακτηριστικά είναι τα δίπολα, Βέροια-Νάουσα, Γιαννιτσά-Έδεσσα, Ελασσόνα-Λάρισα, Μεσολόγγι-Αμφιλοχία, Θήβα-Λειβαδιά. Άλλη ήταν η πρωτεύουσα του τότε νομού κι άλλη η πόλη που διεκδικούσε τα πρωτεία ή την απόσχιση. Με τον Καποδίστρια και τον Καλλικράτη, οι παλιές αντιθέσεις ξαναζωντάνεψαν και φούτνωσαν. Και στην Χαλκιδική, η πόλωση που δημιούργησαν «οικολόγοι» και πολιτικάντηδες, χώρισε σε Βόρειους και Νότιους, διχάζοντας χωριά και τοπικές κοινωνίες. Τα πολυπληθέστερα Μαδεμοχώρια, με μεταλλεία-βιομηχανία και απέναντί τους τα νότια χωριά, της γεωργίας και του τουρισμού, με τη…Γαλατική Ιερισσό. Η πόλωση εκφράζεται και στο πολιτικό επίπεδο της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά το βαθύτερο υπόβαθρο είναι αλλού κι εκεί βρήκαν πρόσφορο έδαφος οι τοπικοί πολιτικάντηδες και ανθυποπαραγοντίσκοι.

Η πόλωση προσελκύει την περιέργεια και το ενδιαφέρον τρίτων («τι γίνεται εκεί και υπάρχει διχασμός και αναταραχή»), μαζεύει διάφορους, ακόμη και άσχετους, και συσπειρώνει. Φυσικά είναι μια πόλωση τεχνητή, αφού τα μεταλλεία ήταν εδώ από παλιά, συνυπάρχοντας αρμονικά με τις άλλες δραστηριότητες. Μέχρι που εμφανίσθηκαν οι «οικολόγοι».    

13. Το Μνημόνιο και η πολιτική εκμετάλλευση. Η αντιπαράθεση για τα μεταλλεία, μεταλλάχθηκε και συμπεριλήφθηκε από επιτήδειους, στην ευρύτερη αντιπαράθεση για το μισητό Μνημόνιο και την κυβέρνηση συνασπισμού ΝΔ-ΠΑΣΟΚ που το υποστηρίζει. Καπελώθηκε ο «αγώνας ενάντια στην καταστροφή» κι έγινε απλώς άλλη μια συνιστώσα της αντίδρασης στο Μνημόνιο και στα δύο κυβερνώντα κόμματα γενικώς, στη διαφθορά, στους πολιτικούς. Ο αχταρμάς διευρύνθηκε, με τις ξένες εταιρείες που  ‘κονομάνε, τους κακούς εγχώριους μεγαλοεργολάβους, την υφαρπαγή της γης και του πλούτου κλπ κλπ.

 Δεν ήταν κακή η τακτική. Αρχικά αρκετοί αφελείς τσίμπησαν, διευρύνθηκε η πελατεία, έγιναν ετερόκλητες συμμαχίες και συσπειρώσεις. Η «οικολογία» μας ενώνει. Βέβαια, όλοι αυτοί οι συνασπισμοί (αναρχο-αριστερο-δεξιές σαλάτες) είναι διάτρητοι και σαθροί, αφού δεν στηρίζονται σε ενιαία πολιτική πρόταση αλλά σε «οικολογική» αερολογία. Γι΄ αυτό και με την πρώτη αφορμή, άρχισε η διχόνοια. Και θα συνεχισθεί.

Πολιτικοί, πολιτευτές, πολιτικάντηδες, ντόπιοι ή από αλλού, βρήκαν πάντως μιάς πρώτης τάξεως ευκαιρία να μετρήσουν ή να συλλέξουν ψηφαλάκια. Μέχρι και βουλευτίνα Χαλκιδικής βγήκε τέως εργολάβος των μεταλλείων. Όλα τα αντιμνημονιακά κόμματα έριξαν πλοκάμια προς τα ‘δώ: ΣΥΡΙΖ«Α», ΑΝΕΛ, ΚΚΕ, Χρυσή Αυγή. Μόνο αν φύγει η κυβέρνηση (αυτή του μνημονίου, εννοείται) θα σωθεί το βουνό. Άρα ψηφίστε ΣΥΡΙΖ«Α» (ή «τα άλλα παιδιά»). Είναι εντυπωσιακή πάντως η ταύτιση απόψεων των αντιμνημονιακών κομμάτων για τα μεταλλεία. Αν διαβάσεις δηλώσεις τους, δυσκολεύεσαι να μαντέψεις ποιος τις έκανε, αν δεν το γνωρίζεις εκ των προτέρων.

Ακόμη και αλλοδαποί πολιτικοί κομήτες εμφανίσθηκαν στο προσκήνιο, για να ποτισθούν σαν γλάστρες, μαζί με το βασιλικό. Κανείς τους μέχρι τότε δεν γνώριζε προς τα πού έπεφτε η Χαλκιδική (πολλοί δεν ξέρουν ούτε αν βρίσκεται η Ελλάδα στην Ευρώπη, στην Ασία ή στην Αφρική, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία).

Επιμύθιο

Πώς να μην πουλάει και να μην γοητεύει η ιστορία για το μεγάλο μεταλλευτικό έργο της Χαλκιδικής; Εχει απ’ όλα. Δράμα. Καλούς και κακούς. Κλέφτες κι αστυνόμους. Πλούσιους και φτωχούς. Βία μπόλικη. Δράκους, δηλητήρια, κακούς βασιλιάδες, ραδιούργους συμβουλάτορες, πρίγκιπες, ιππότες.

Θα μπορούσε κανείς να πεί ότι εδώ είναι η κορύφωση μιας σύγκρουσης σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο; Γύρω από ένα μεγάλο μεταλλευτικό έργο-ορόσημο και με φόντο την ελληνική περιφέρεια και τον χρυσό, γίνεται συσπείρωση και συγκρούονται δύο κόσμοι. Μια προσπάθεια ανάλυσης είχε γίνει παλιότερα εδώ.  Το καινούργιο, που αντιπροσωπεύει η βιώσιμη μεταλλευτική και η γενικά η παραγωγική αναγέννηση, παλεύει με το παλιό, την αντίδραση, τον κρατισμό, τον παραγοντισμό, τον παρασιτισμό. Η σύνθεση που θα έρθει, πονάει. Η ζωή τραβά μπροστά. Κι αυτή η πάλη με το ντεκόρ της, έχει σίγουρα κάτι το ιδιαίτερο που ελκύει.