Η ΣΕΡΙΦΟΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Του Πέτρου Τζεφέρη
*Ακολουθεί σχόλιο του blog

Κάθε φορά που επισκέπτομαι τη Σέριφο, σκέπτομαι την δυνατότητα μεταλλευτικής περιήγησης.

Κάθε φορά που αντικρίζω τα τρυπημένα βουνά, κυρίως πάνω από τους όρμους του Κουταλά και του Μεγάλου Λιβαδιού, αναρωτιέμαι πώς θα μπορούσε να αναδειχθεί η μεγάλη μεταλλευτική ιστορία της Σερίφου. Η σημαντική μεταλλευτική δραστηριότητα της Σερίφου κατά το παρελθόν, η οποία από το 1870 μέχρι και το 1964 τροφοδότησε με πάνω από 100 εκατ. τόνους σιδηρομεταλλεύματος τα «φουγάρα» της βιομηχανικής επανάστασης στην Ευρώπη.

Κάθε φορά που… σηκώνω όρθια τα σκουριασμένα βαγονέτα εκεί μπροστά την σκάλα του Μ. Λιβαδιού και μπαίνω στην παλιά στοά μεταφοράς που οδηγεί από εκεί στην παρθένα παραλία του Καλογήρου, ονειρεύομαι άλλες εποχές. 

Κάποτε η στοά αυτή (μήκους πάνω από 1 χλμ) που στέκεται εκεί αχάλαστη -πιθανότατα από τις αρχές του αιώνα- μετέφερε σιδηρομετάλλευμα πάνω σε βαγονέτα προς τη σκάλα του Μ. Λιβαδιού, ακριβώς γιατί το κόστος κατασκευής της ήταν μάλλον μικρότερο από το να φτιάξουν εναλλακτικά δρόμους μεταφοράς του υλικού. 

Μιλάμε λοιπόν για άλλες εποχές πραγματικά. Όπου ένα θαυμαστό μεταλλευτικό δίκτυο μεταφοράς δούλευε χωρίς μηχανές, με τις ελάχιστες δυνάμεις υποζυγίων και ανθρώπων, συλλέγοντας και στέλνοντας χιλιάδες τόνους στο επίπεδο της θάλασσας, εκεί που έφταναν τα πλοία χωρίς καθόλου ενέργεια μηχανών.

Πράγματι η Σέριφος είχε (και έχει) αξιόλογο υπέδαφος από κοιτάσματα σιδήρου (αιματίτη και μαγνητίτη) που σχηματίστηκαν από μεταμόρφωση επαφής στα όρια μιας γρανιτικής διείσδυσης. Κοιτάσματα χαλκού εντοπίζονται επίσης στο Κούνδουρο και αργυρομολύβδου στη Μούτουλα (χωριό Γαλανή). 

 Μάλιστα στη θέση Αεράτα, στη νοτιοδυτική Σέριφο κοντά στον Αβεσσαλό, υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι γινόταν παραγωγή χαλκού κατά την αρχαιότητα. Ο χώρος είναι γεμάτος από σκουριές εκκαμίνευσης χαλκού και οι προϊστορικές βάσεις των καμινιών είναι λαξευμένες πάνω στον σχιστόλιθο! Αλλωστε κάνει τόσο αέρα εκεί σε καθημερινή βάση που δικαιολογεί τη λειτουργία των καμινιών με φυσικό ελκυσμό, δηλ. κυρίως με τον άνεμο και ενδεχομένως υποβοήθηση με φυσερά!

Υπάρχουν ακόμη κοιτάσματα γρανίτη (γνευσίου) που χρησιμοποιείται στα οδοστρώματα ως αντιολισθηρό υλικό.  Η προσπάθεια για την εκμετάλλευση του γνευσίου ήταν και η τελευταία (μαζί με τις ανεμογεννήτριες!) προσπάθεια ανάπτυξης στο νησί, πέραν της τουριστικής. Προσπάθεια της περασμένης δεκαετίας. Προφανώς αποτυχημένη.

Οπου προλάβει και πάει ο (μαζικός) τουρισμός, δεν χωράει τίποτε άλλο. Θα μπορούσε λοιπόν να αναπτυχθεί ο συνεδριακός τουρισμός, ο εκπαιδευτικός τουρισμός και η μεταλλευτική περιήγηση.

Σήμερα, οι μεταλλευτικές εγκαταστάσεις της Σερίφου είναι ρημαγμένες. Τα κτίρια του Μεγάλου Λιβαδιού (τόσο τα βιομηχανικά όσο και το κτίριο διοίκησης) και του Κουταλά είναι σε κατάσταση κατάρρευσης. Οι σκάλες φόρτωσης που διατηρούνται είναι αυτή του Κουταλά και της ανατολικής πλευράς του Μ. Λιβαδιού ενώ οι υπόλοιπες στα Χάλαρα, στον Αβεσσαλό, το Τσιλιμπάκι κ.λπ. έχουν καταρρεύσει και διατηρούνται μόνο οι πυλώνες τους. 

Οι εργατικές κατοικίες στη Βαγία έχουν καταπατηθεί και το ιστορικό αρχείο των μεταλλείων έχει λεηλατηθεί. Ένα μικρό γεωλογικό μουσείο στο Μ. Λιβάδι με την προτομή του Κ. Σπέρα απέξω, σχεδόν πάντοτε κλειστό και μη επισκέψιμο (παρά μόνο κατόπιν ειδικής παραγγελίας!), υπάρχει για να θυμίζει μια σοβαρή δραστηριότητα που κάποτε απασχολούσε 5-6 χιλιάδες ανθρώπους στην περιοχή. 

Και μια λιτή μαρμάρινη πλάκα προς τιμήν των νεκρών μεταλλωρύχων για τα αιματηρά γεγονότα του Αυγούστου 1916, έρχεται να θυμίσει (σε όσους γνωρίζουν) τους γερμανούς Γ(κ)ρώμαν, την πρώτη μεγάλη μεταλλευτική απεργία που απαιτούσε ανθρώπινες συνθήκες εργασίας, το πρώτο εργατικό ...Κιλελέρ που σημάδεψε βαθιά και ανεξίτηλα την ιστορική διαδρομή της μεταλλείας στο νησί.

Εντούτοις, η λήθη δεν ταιριάζει στη μεταλλευτική. Η μεγάλη μεταλλευτική ιστορία της Σερίφου μπορεί και πρέπει να αναδειχθεί. Μαζί με το τεράστιο επιστημονικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει το νησί από γεωλογική, κοιτασματολογική και μεταλλουργική άποψη, γεγονός που θα μπορούσε να αποτελέσει πόλο έλξης για τα άτομα που επιδιώκουν την απόκτηση ειδικών γνώσεων ή την επιμόρφωση σε θέματα μεταλλευτικού ενδιαφέροντος. 

Και τα δύο μπορούν να αξιοποιηθούν μέσα από ένα στοχευμένο τουριστικό πακέτο. Με αφορμή, με μέσο, με… αμπαλάζ, τα  υπολείμματα των εγκαταστάσεων και των εκμεταλλεύσεων που υπάρχουν διάσπαρτα στο νησί. Που κι αυτά πρέπει να συντηρηθούν. Όσο ακόμη υπάρχουν!

Η Μήλος βρίσκεται σε καλό δρόμο. Γιατί όχι και η Σέριφος;

Ο Πέτρος Τζεφέρης είναι Διδάκτωρ ΕΜΠ- συγγραφέας.

Αναδημοσίευση από www.protagon.gr

*ΣΧΟΛΙΟ ΤΟΥ BLOG: Γιατί όχι και η Χαλκιδική, η Θάσος, το Παγγαίο, η Σκαπτή ύλη. Η διαχρονική αξία, σημασία και συμβολή της μεταλλευτικής δραστηριότητας είναι θεατή και διάσπαρτη παντού σ' όλο τον Ελλαδικό χώρο και φυσικά τα επιτεύγματα αυτής.

"Αθέατη" την κάνουν η ιστορική άγνοια και η αδιαφορία  μας. Ευτυχώς υπάρχουν κάποιοι σαν τον Πέτρο Τζεφέρη που αγαπούν να μεταδίδουν και να μοιράζονται τις γνώσεις και το σεβασμό τους για τη μεταλλευτική.