ΕΞΟΡΥΞΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΧΡΥΣΟΥ: ΝΑΙ ΣΕ ΟΛΑ Ή ΟΧΙ ΣΕ ΟΛΑ?
Με ρωτούν συχνά για την εξόρυξη του χρυσού, για τη
μεταλλουργική τεχνολογία, για το αν πρέπει να προχωρήσει η επένδυση αυτή ή όχι.
Στη Χαλκιδική, στη Θράκη και ενδεχομένως και αλλού. Και ζητούν την απάντηση με
ένα μονολεκτικό «ναι» ή ένα «όχι»..
«Θα εξορύξουμε επιτέλους τα εξαιρετικά κοιτάσματα που έχουμε
και θα βγάλουμε 450 τον. χρυσού (και πολλούς ακόμη ασημιού, χαλκού, μολύβδου
κ.λπ.) προσθέτοντας σε απασχόληση και εθνικό πλούτο και μάλιστα χωρίς να
διακυβεύουμε τίποτε;» ρωτούν οι μεν και απαντούν: «Ναι σε όλα», «Ναι στη χρυσή
ανάπτυξη!».
“Θα καταστρέψουμε τα δάση μας, τους υδροφόρους ορίζοντες,
τον τουρισμό μας, θα εξαθλιώσουμε τις τοπικές κοινωνίες, πώς θα διατηρηθούν οι
τρεις πυλώνες της αειφορίας;” αναρωτιούνται οι δε και απαντούν επίσης με την
ίδια βεβαιότητα: «Oχι σε όλα», «Όχι στον χρυσό θάνατο!».
Ας πούμε λοιπόν ορισμένα πράγματα, χωρίς πάθος αλλά κυρίως
χωρίς αυταπάτες και προκαταλήψεις:
1. Ανάπτυξη χωρίς ανάληψη κόστους κι ευθύνης δεν υπάρχει.
Από τη μεταλλευτική ανάπτυξη και εκείνη των ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ μέχρι το άλλο άκρο την
πλήρως αποϋλοποιημένη οικονομία, εκείνη της ψηφιακής τεχνολογίας, η ανάπτυξη
έχει κόστος. Από τη μεταλλουργία χρυσού μέχρι τα ενοικιαζόμενα δωμάτια, η
ανάπτυξη έχει κόστος. Περιβαλλοντικό και κοινωνικό. Δεν υπάρχει ανάπτυξη άσπρη
και μαύρη, όπως μας εθίζουν όλοι όσοι έχουν συμφέροντα ένθεν και εκείθεν. Αν
δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε να κατανοήσουμε αυτήν την αλήθεια, καλύτερα να μη
διαβάσουμε παρακάτω. Ας αυτοβαυκαλιζόμαστε περιμένοντας τους εκάστοτε μεσσίες
να μας χαρίσουν την κοινωνία της αφθονίας χωρίς κόστος, μια ιδέα που συνάδει
περισσότερο με την εξπρεσιονιστική φαντασία μας αλλά και τον ανερμάτιστο και
υποκριτικό σημερινό πολιτικό λόγο. Όμως η ανάπτυξη δεν γεννιέται μέσα στις
ζωγραφικές… φωτοσκιάσεις, ούτε στην «πρίζα» που μας παρέχει ηλεκτρικό ρεύμα,
ούτε μέσα από τις υποσχέσεις των πολιτικών αλλά μέσα στα εργοστάσια, στους
χώρους δουλειάς, στο καθημερινό δημιουργικό γίγνεσθαι… Κι ακόμη η ανάπτυξη
εκτός από παραγωγικά αγαθά παράγει και απόβλητα που θα πρέπει επιτέλους να μάθουμε
να τα διαχειριζόμαστε χωρίς να ακυρώνουμε την ίδια την ανάπτυξη! Γι’ αυτό
άλλωστε έννοιες όπως η βιωσιμότητα και η βιώσιμη ανάπτυξη αναδεικνύονται στην
εποχή μας, ως αναγκαιότητα αλλά δυστυχώς και ως... πασπαρτού καραμέλα.
2. Αν δεχθούμε τη βασική αρχή του κόστους της ανάπτυξης, το
επόμενο στάδιο είναι να αποφασίσουμε πόσο κόστος είναι αντικειμενικά αποδεκτό,
«ποιος είναι ο περιβαλλοντικά αποδεκτός κίνδυνος». Δηλαδή, πόσο από το κόστος
αυτό είμαστε διατεθειμένοι να αναλάβουμε, τόσο ως περιβάλλον όσο και ως
κοινωνία. Πρόκειται για μια πολύ δύσκολη αλλά ρεαλιστική διαδικασία με
μετρήσιμους στόχους που κρίνεται απολύτως απαραίτητη ώστε να αποφύγουμε τη
μηδενική λύση του αειφόρου τίποτε και να οδηγηθούμε στην τεκμηριωμένη και
βιώσιμη πρακτική της ανάπτυξης. Το στάδιο αυτό υλοποιείται για τη διοίκηση με
την έγκριση (ή όχι) των «μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων» οι οποίες περνάνε
μέσα από τη βάσανο της δημόσιας διαβούλευσης και της σύμβασης του Aarhus.
Γενικότερα με την υλοποίηση όλων των δεσμεύσεων της ευρωπαϊκής νομοθεσίας την
οποίαν η ελληνική πολιτεία έχει ενσωματώσει σε συντριπτικό ποσοστό.
3. Όταν αποφασίσουμε αρμοδίως τι «κόστος/κίνδυνο» μπορούμε
να αποδεχθούμε προχωράμε μπροστά. Και το μόνο που μένει είναι αφενός να
εφαρμόζουμε σε κάθε βήμα της ανάπτυξης το ισχύον θεσμικό πλαίσιο και αφετέρου
να έχουμε τα μάτια μας ανοικτά σε τυχόν ανάγκες για ανατροφοδότηση και
διορθωτικές κινήσεις. Εδώ τα παρατηρητήρια των πολιτών και οι επιτροπές
επαγρύπνησης (watchdog committees) παίζουν τον δικό τους σημαντικό ρόλο και η
πολιτεία οφείλει να τείνει ευήκοον ους σε όλα αυτά.
Ορισμένοι αμφισβητούν τη διοίκηση αλλά και την πολιτεία
γενικότερα, ως υπεύθυνο φορέα για να αποφασίσει για το πόσο «κόστος/κίνδυνο»
μπορούμε να αποδεχτούμε. Ειδικότερα για το συγκεκριμένο θέμα των επενδύσεων του
χρυσού που είναι μεν εθνικής σημασίας αλλά το πεδίο της μεταλλευτικής δραστηριότητας
βρίσκεται στην περιφέρεια κι ακόμη σχετίζεται άμεσα με τις τοπικές κοινωνίες.
Είναι αλήθεια ότι σε μια πολιτεία που φθίνει σε αξιοπιστία, η αντι-δημοκρατία
αναδεικνύεται. Όμως είναι επίσης αλήθεια ότι εκείνη που θα πρέπει να αποφασίσει τελικά είναι η «συντεταγμένη πολιτεία», αναλαμβάνοντας την πολιτική ευθύνη,
εφόσον το θέμα είναι τελικά πολιτικό πέραν όλων των άλλων αποχρώσεων που έχει.
Η «επιχείρηση» προτείνει τεκμηριωμένα το πώς και η «πολιτεία», μέσω της
πολιτικής ηγεσίας και της δημόσιας διοίκησης, αποφασίζει και ελέγχει επίσης
τεκμηριωμένα σύμφωνα με το (ήδη καταρτισμένο κι εγκεκριμένο πολιτικά)
αναπτυξιακό της πρόγραμμα αλλά και σύμφωνα με επαρκές και κατάλληλο θεσμικό
πλαίσιο. Η δημόσια διοίκηση θα πρέπει να θέσει το θεσμικό πλαίσιο και να
εγγυηθεί για τον έλεγχο, την εφαρμογή των μελετών και την επιβολή κυρώσεων για
την τυχόν κακή εφαρμογή τους. Διαφορετικά, το μοντέλο λήψης απόφασης, μπορεί να
φαίνεται κατ’ επίφαση δημοκρατικό, στην ουσία όμως είναι χαοτικό και συνεπώς
αναποτελεσματικό.
4. Όσοι ορυκτοφόβοι ή ορυκτολάγνοι αναζητούν απεγνωσμένα
ακόμη ένα ναι ή ένα όχι, ας το ξανασκεφτούν. Κανένα «ναι» και κανένα «όχι» δεν
είναι επαρκές αν δεν ακολουθείται από συγκεκριμένο πλαίσιο ανάληψης
κόστους/ευθύνης. Εδώ δεν πρόκειται για τηλεοπτικό παιχνίδι που ψηφίζει το κοινό
«ναι» ή «όχι», αλλά για την πεμπτουσία της ανάπτυξης και το μέλλον των παιδιών
μας. Στις άκρες και τις γωνίες υπάρχουν οι αυταπάτες και τα συμφέροντα. Και στη
μέση είναι η κοινή λογική, η συναίνεση, η ανάπτυξη. Και κάτι τελευταίο που
πρέπει να ληφθεί υπόψιν και να αξιολογηθεί θετικά από όλες τις πλευρές: καμία
επένδυση με ορατό περιβαλλοντικό αποτύπωμα που δεν κατάφερε να εξασφαλίσει τη
λεγόμενη «κοινωνική άδεια», δεν έχει ευδοκιμήσει στον τόπο μας τις τελευταίες
δεκαετίες!
*Ο Πέτρος Τζεφέρης είναι Διδάκτωρ ΕΜΠ- συγγραφέας
.JPG)
Σχόλια