Η ΚΡΙΣΗ ΩΣ ΑΤΥΧΗΜΑ: ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΓΕΝΕΣΙΟΥΡΓΩΝ ΑΙΤΙΩΝ

Του Σωτήρη Καμενόπουλου*

Aν θελήσει κάποιος να διερευνήσει το ατύχημα που συνέβη στη χώρα μας και να αναζητήσει τις γενεσιουργές αιτίες του ατυχήματος θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ζήτημα ολιστικά και όχι με οικονομικές παρωπίδες. 

Αρκετοί υποστηρίζουν, ίσως χωρίς λάθος, πως η παρούσα κρίση ξεκίνησε ως κρίση αξιών, εξελίχθηκε σε οικονομική-κοινωνική κρίση και ίσως μεταβληθεί σε γεωπολιτική κρίση. 

Στο παρόν άρθρο καταβάλλεται μία προσπάθεια ολιστικής και ποιοτικής συνάμα διερεύνησης των συνθηκών υπό τις οποίες καταλήξαμε ως χώρα σε ένα κλοιό οικονομικής, κοινωνικής και γεωπολιτικής ασφυξίας.

Σίγουρα δεν είναι δυνατό σε ένα μόνο άρθρο να απαριθμηθούν όλοι εκείνοι οι παράγοντες που συνέτειναν στην αποκαλούμενη κρίση. Αρκετοί περισσότεροι ίσως υπάρχουν, βαθιά κρυμένοι μέσα σε δομές οι οποίες απαιτούν περισσότερες εκ των μία ειδικοτήτων ώστε να αναγνωρισθούν και εκτιμηθούν.

 Ας προσθέσoυμε ωστόσο τρία σημαντικά στοιχεία δανειζόμενα από την πρόληψη ατυχημάτων και τη διαχείριση κινδύνων:

1. Κάθε ατύχημα θεωρείται πως θα μπορούσε να αποφευχθεί αν είχαν εφαρμοσθεί μέτρα πρόληψης (proactive).

2. Κάθε ατύχημα έχει τουλάχιστον μία γενεσιουργό αιτία (causal factor). Αν εξαλειφθεί αυτή η γενεσιουργός αιτία, τότε το ατύχημα θα αποφευχθεί πλήρως.

3. Άλλοι έμμεσοι παράγοντες (indirect factors) μπορεί να επηρεάσουν τη πιθανότητα και σοβαρότητα ενός ατυχήματος.

Στο παρόν άρθρο δεν θα αναζητηθούν οι έμμεσοι παράγοντες του ατυχήματος λόγω έλλειψης χώρου και συντομίας. Επίσης αυτονόητο είναι πως η πιθανότητα και η σοβαρότητα του ατυχήματος είναι πλέον ορατές/πραγματικές, τα ζούμε όλοι μας, και δεν χρειάζεται να εκτιμηθούν.

Με όρους Βιώσιμης Ανάπτυξης, προσωπική εκτίμηση του αρθρογράφου είναι πως οι κύριοι πυλώνες του ατυχήματος που συνέβη στη χώρα μας είναι οι εξής τέσσερις (4): η οικονομία, η κοινωνία, η πολιτική, και η γεωπολιτική. 

Αυτοί είναι άλλωστε οι 4 πυλώνες οι οποίοι ίσως αν προσεχθούν θα συμβάλλουν στη μετατροπή της χώρας μας από «αποτυχημένο κράτος» (failed state) σε βιώσιμο κράτος. 

Οι 4 πυλώνες που συνέβαλλαν στο ατύχημα (κρίση) της χώρας μας μαζί με τις γενεσιουργές αιτίες περιγράφονται στην παρατιθέμενη εικόνα. 

Αυτή ίσως είναι η Μεγάλη Εικόνα της Κρίσης. Αυτή η εικόνα εξηγεί ποιοτικά και μόνο τον «τρόπο» με τον οποίο οι γενεσιουργές αιτίες της κρίσης συνέβαλλαν σε αυτή.

Ενδεικτικά, όσον αφορά τις βασικές γενεσιουργές αιτίες θα μπορούσαν να αναγνωρισθούν οι κάτωθι:

- γραφειοκρατία, η οποία θέτει ανυπέρβλητα εμπόδια στην επιχειρηματικότητα,

- η υποψία συμπτωμάτων της Ολλανδικής ασθένειας (πχ. στήριξη της οικονομίας κυρίως σε Ευρωπαϊκές επιδοτήσεις και στον τουρισμό),

- τα δημοσιονομικά προβλήματα της χώρας για τα οποία ενώ είχαμε προειδοποιηθεί επισήμως από την ΕΕ από το 2004 δεν φροντίσαμε να τα αντιμετωπίσουμε,

- μη σταθερό φορολογικό καθεστώς, το οποίο δεν επιτρέπει στις επιχειρήσεις να καταρτίσουν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό,

- κρατισμός (όλοι οι Έλληνες ήθελαν να διορισθούν στο δημόσιο, σε συνδυασμό με την γραφειοκρατία υψώνει εμπόδια στην επιχειρηματικότητα, σε συνδυασμό με ιδεοληψίες οδήγησε στην ενοχοποίηση της επιχειρηματικότητας κλπ.)

- συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού/favoritism οι οποίες αλλοιώνουν την υγιή επιχειρηματικότητα και οδηγούν σε δημιουργία ολιγοπωλίων/μονοπωλίων (σε συνδυασμό με τη διαφθορά, την ολιγαρχία κλπ.)

- διαφθορά, η οποία ουσιαστικά παραλύει τα πάντα καθώς λειτουργεί ως καρκίνος ή γάγγραινα στην οικονομία. Ταυτόχρονα, η διαφθορά τείνει να μετατραπεί σε κίνδυνο Εθνικής Ασφάλειας.

- ολιγαρχκή ελίτ, η οποία ελέγχει τα πάντα, σε επιχειρήσεις και κρατικές δομές, πνίγοντας κάθε προσπάθεια υγιούς επιχειρηματικότητας. Σε συνδυασμό με τη διαφθορά, τείνει να μετατραπεί σε κίνδυνο Εθνικής Ασφάλειας.

- η παντελής έλλειψη επιθυμίας του πολιτικού προσωπικού της χώρας να προβεί στην αξιοποίηση των ελληνικών ορυκτών πόρων στερεί τους Έλληνες πολίτες εδώ και δεκαετίες την πηγή ισχυρού πλούτου ενώ παράλληλα μπορεί να συμβάλει στις συνθήκες δημιουργίας του φαινομένου της Ολλανδικής ασθένειας. 

Αυτή η εμφανής πλέον έλλειψη επιθυμίας του πολιτικού προσωπικού προς το παρόν δεν μπορεί να εξηγηθεί, ωστόσο, θα πρέπει ίσως να διερευνηθεί στο μέλλον όχι μόνο από επιστημονικής πλευράς, αλλά, ίσως, και από την πλευρά της Δικαιοσύνης.

- πελατειακές σχέσεις, οι οποίες σε συνδυασμό με την παρουσία της διαφθοράς, της ολιγαρχικής ελίτ και των πιθανών αποθεμάτων ορυκτών πόρων τείνουν να δημιουργήσουν ένα νέο κίνδυνο για τη χώρα: τη Κατάρα των Πλουτοπαραγωγικών Πηγών.

- η οικογενειοκρατία, η οποία χαρακτηρίζει τόσο την κεντρική πολιτική σκηνή, όσο και τις μικρές περιφέρειες της χώρας.

- η αλαζονεία/απληστία πολιτών και πολιτικών.

- η προσκόλληση της κοινωνίας στο «παλαιό», στο συντηρητισμό, στα επιτεύγματα των «αρχαίων ημών προγόνων» σε τέτοιο βαθμό εώς της θεοποίησής τους. Κάθε τί καινούριο ήταν επικίνδυνο και εχθρικό. Οι αντιστάσεις και τα εμπόδια που υψώθηκαν σε κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης ήταν ανυπέρβλητα με αποτέλεσμα να παραμείνει η χώρα κολλημένη σε ένα παραγωγικό μοντέλο πεπαλαιωμένο, σκουριασμένο, οπισθοδρομικό. Ένα μοντέλο Σοβιετικού τύπου...

- η ασέβεια που έδειξε η κοινωνία από το 1974 και εντεύθεν στις επόμενες γενιές. Η ασέβεια προς τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Η νοοτροπία του «ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε...», η ασεβής αντίληψη του «εγώ να ζήσω καλά και ποιος νοιάζεται για τους επόμενους». 

Η νοοτροπία της εορτοδάνειων (!), του shopping therapy(!), του live now, pay later. Η νοοτροπία της χρήσης πανάκριβων έξυπνων κινητών τηλεφώνων με ταυτόχρονη αδιαφορία για την ανάγκη εξόρυξης των ορυκτών που αυτό το κινητό περιλαμβάνει...

- η κάθε είδους ιδεοληψία, η οποία ύψωσε έμμεσα και άμεσα εμπόδια σε κάθε είδους προσπάθεια παραγωγής υπεραξίας του φιλέτου αυτής της χώρας...των ορυκτών της πόρων...

- η παντελής έλλειψη σρατηγικού σχεδιασμού και κυρίαρχης πολιτικής (dominance policy) σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής/γεωπολιτικής η οποία να περιλαμβάνει τη γνώση του γεγονότος πως ίσως η χώρα διαθέτει αξιοποιήσιμους ορυκτούς πόρους.

*Υποψήφιος Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης, Σχολής Μηχανικών Ορυκτών Πόρων

Αναδημοσίευση από huffingtonpost