"ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ": Η ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΠΟΥ ΕΝΟΧΛΗΣΕ ΤΗΝ ΜΚΟ "ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ"

*Ακολουθεί σχόλιο του blog

Η βιωσιμότητα: ένα πρόβλημα πόρων

Η βιωσιμότητα αναλύεται με τους όρους των πόρων, δηλαδή αυτό που οι οικονομολόγοι χαρακτηρίζουν ως «κεφάλαιο». 

Το κεφάλαιο που διαθέτουν οι ανθρώπινες κοινωνίες μπορεί να είναι φυσικό (ανανεώσιμοι ή μη ανανεώσιμοι φυσικοί πόροι, όπως το νερό, το έδαφος, η πανίδα, οι ορυκτές πρώτες ύλες, ο άνθρακας, το πετρέλαιο κτλ) ή τεχvητό: το κεφάλαιο των υποδομών και των παραγόμενων αγαθών, το χρηματικό κεφάλαιο, το ανθρώπινο κεφάλαιο των ικανοτήτων και των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών, το κοινωνικό κεφάλαιο των δικτύων και των σχέσεων.

Η βιωσιμότητα αποκαλείται απόλυτη όταν θεωρούμε ότι το φυσικό κεφάλαιο πρέπει να διατηρηθεί απολύτως στην υφιστάμενη κατάσταση. Αποκαλείται σχετική όταν το σύνολο του φυσικού και τεχνητού κεφαλαίου πρέπει να διατηρηθεί σταθερό ως σύνολο, όταν μπορούμε δηλαδή να υποκαταστήσουμε φυσικό κεφάλαιο με τεχνητό. 

Η διαφορά μεταξύ σχετικής και απόλυτης βιωσιμότητας δεν είναι απλά ζήτημα βαθμού ή εκτίμησης: εκφράζει μια πραγματική «εννοιολογική τομή»

Απόλυτη ή σχετική βιωσιμότητα;

Α) Η απόλυτη βιωσιμότητα: προτεραιότητα στο περιβάλλον. Οι οπαδοί της απόλυτης βιωσιμότητας θεωρούν ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες πρέπει να οριοθετηθούν για να προστατευθεί ο πλανήτης. Ο άνθρωπος δεν είναι παρά ένα από τα είδη που υπάρχουν πάνω στη Γη. Γι’ αυτούς, το περιβάλλον προηγείται.

Προκρίνουν τη διατήρηση της φυσικής κληρονομιάς, θεωρούν άβατο τις περιοχές που απειλούνται και τα ζωικά ή φυτικά είδη που βρίσκονται υπό εξαφάνιση και καταλήγουν στη μηδενική ανάπτυξη . 

Προκρίνουν το περιβάλλον σε σχέση με την ανθρωπότητα, γιατί θεωρούν ότι οι άνθρωποι είναι καταδικασμένοι σε εξαφάνιση αν δεν προστατεύσουν το πλαίσιο της ζωής τους,τον αέρα που αναπνέουν, τα έδαφος, το νερό. Με τη λογική της απόλυτης βιωσιμότητας, ο πλανήτης προηγείται της ανθρωπότητας. 

Οι βιολόγοι και οι περιβαλλοντικές οργανώσεις τάσσονται κατά πλειοψηφία υπέρ της απόλυτης βιωσιμότητας.

Β) Η σχετική βιωσιμότητα: προτεραιότητα στην ανθρωπότητα. Οι οπαδοί της σχετικής βιωσιμότητας θεωρούν, αντιθέτως, ότι το περιβάλλον (η φύση) είναι προϊόν των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με αυτούς, δεν υφίσταται πάνω στη γη φυσικό περιβάλλον που να μην έχει ανθρωποποιηθεί. Η φύση είναι κοινωνική κατασκευή που εξαρτάται από τις περιοχές, τις εποχές και τις προτεραιότητες που καθορίζουν οι κοινωνίες.

Μεταξύ των οπαδών της απόλυτης και της σχετικής βιωσιμότητας, η ενοιολογική τομή προσδιορίζεται από τον βαθμό εμπιστοσύνης τους απέναντι στην τεχνική πρόοδο.

Η ιδέα της απόλυτης βιωσιμότητας έχει αποδειχθεί και ουτοπική και ανιστόρητη. Και τούτο γιατί στην πιο ακραία περίπτωση, όπως αποδίδεται από τις ομάδες των οικολόγων, και «οικολογούντων» σημαίνει όποια απλή δραστηριότητα μπορεί να διατηρηθεί εσαεί. 

Ο εξορυκτικός τομέας (μεταλλεία και λατομεία) θεωρείται από τους οικολόγους σαν μη βιώσιμη, εφόσον εκμεταλλεύεται περιορισμένους πλουτοπαραγωγικούς πόρους και σύμφωνα με την πεποίθησή τους ότι οι πλουτοπαραγωγικοί πόροι πρέπει να προστατεύονται προς όφελος των επερχόμενων γενεών.

Ωστόσο, αν η πρώιμη ανθρωπότητα δεν είχε αναπτύξει εξορυκτικές δραστηριότητες, τότε το ανθρώπινο γένος δεν θα είχε εξελιχθεί στην σημερινή ανεπτυγμένη μορφή του, αλλά θα παρέμενε ως ένα τροφοσυλλεκτικό είδος, παρόμοιο των πιο κοντινών «συγγενών» του, ων χιμπαντζήδων και των γοριλών. 

Η παραγωγή π.χ. λίθινων εργαλείων οδήγησε το είδος να γίνει κυνηγός. Η επακόλουθη ανακάλυψη πρώτων υλών για κατασκευαστικούς σκοπούς και μετάλλων για την παραγωγή εργαλείων, μηχανημάτων, κτλ οδήγησε στην ανάπτυξη του ανθρώπινου γένους, των κοινοτήτων του και του πολιτισμού, όπως τον βιώνουμε σήμερα. 

Αν θεωρήσουμε ότι ο ορυκτός πλούτος θα πρέπει να προστατεύεται προς όφελος των επερχόμενων γενεών, τότε λογική συνέπεια είναι ότι ποτέ δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί, καθώς μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι πάντα πρόκειται να υπάρχει μία επόμενη γενεά. 

Επίσης, στο μέλλον μπορεί να μην υπάρχει ζήτηση για συγκεκριμένα υλικά ή αυτά να έχουν απωλέσει την αξία τους .Με αυτόν τον τρόπο, θα έχει χαθεί η ευκαιρία για την αποκομιδή οφέλους κατά την εποχή που αυτά θα απέδιδαν σημαντικά οφέλη.

Οι οικολογικές ομάδες συχνά προτείνουν την ανάπτυξη άλλων δραστηριοτήτων σαν εναλλακτικές λύσεις σε σχέση με τον εξορυκτικό τομέα, θεωρώντας αυτές ως βιώσιμες. Προτείνουν π.χ. την ανάπτυξη τουριστικών, αλιευτικών, αγροτικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων. 

Κάποιος βέβαια θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι με βάση τον αυστηρό ορισμό που δίνουν στον όρο «βιωσιμότητα» και αυτές οι δραστηριότητες δεν είναι βιώσιμες και οδηγούν σε υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα:

• Μια απλή τρομοκρατική πράξη μπορεί εύκολα να καταστρέψει το τουριστικό δυναμικό μιας χώρας, όπως το είδαμε να συμβαίνει πρόσφατα στην Ινδονησία και την Τουρκία. Καθώς η μόδα αλλάζει, κάποιες περιοχές χάνουν την ελκυστικότητά τους για τους τουρίστες. Οι θέσεις εργασίας που δημιουργεί ο τουρισμός είναι εποχιακές και στην πλειονότητά τους ανειδίκευτες και κακοπληρωμένες.

• Η αλιεία στην Μεσόγειο έχει προκαλέσει την μείωση του πληθυσμού των ψαριών και αν συνεχισθεί με τους σημερινούς ρυθμούς τότε πολλά είδη θα κινδυνεύσουν με εξαφάνιση.

• Η γεωργία, όπως εφαρμόζεται σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, είναι βιώσιμη μόνο χάρις στις επιδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την χρήση χημικής λίπανσης. Όταν ή Ευρωπαϊκή Ένωση αποφασίσει να κόψει τις επιδοτήσεις του γεωργικού τομέα στην Ελλάδα, κάτι που θα συμβεί με την είσοδο των νέων χωρών στην Ένωση, τότε το όλο γεωργικό εποικοδόμημα θα κινδυνεύσει με κατάρρευση. Επιπρόσθετα οι μεγάλες ποσότητες χημικών λιπασμάτων, που είναι αναγκαίες για την ανάπτυξη των φυτών, προκαλούν σημαντική μόλυνση των επιφανειακών και υπογείων υδάτων (π.χ. απαράδεκτα μεγάλη περιεκτικότητα σε νιτρικά άλατα, όπως επιβεβαιώνει έρευνα του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών).

• Οι βιομηχανικές δραστηριότητες απαιτούν πρώτες ύλες και ενέργεια και δημιουργούν επίσης απόβλητα. Δεν διαφέρουν και πολύ από τις εξορυκτικές δραστηριότητες. Επιπλέον τα προϊόντα που παράγονται μπορεί είτε να βρεθούν εκτός μόδας, είτε να αντικατασταθούν από κάτι τεχνολογικά καλύτερο και η επιχείρηση να πάψει να είναι βιώσιμη.

Η ανάπτυξη στα πλαίσια της ανάπτυξης των ορυκτών και ενεργειακών πόρων περιλαμβάνει:

• Οικονομική υπευθυνότητα: Μέτοχοι, εργοδότες και εργαζόμενοι, τοπικές κοινότητες, κοινωνία
• Περιβαλλοντική υπευθυνότητα: Η κοινωνία νοιάζεται περισσότερο με τα αποτελέσματα της μεταλλευτικής δραστηριότητας σε σχέση με τα προϊόντα της
• Διαχείριση των φυσικών πόρων: Συνετή και αποτελεσματική χρήση
• Υποχρέωση προς την κοινωνία: Κατανεμημένοι στόχοι εταιρικής ευθύνης
• Διαχείριση των προϊόντων: Ορθολογική διαχείριση παραγόμενου προϊόντος
• Κοινωνική εξουσιοδότηση και δημόσια υποχρέωση λογοδοσίας: Ασκείται μεταλλευτική δραστηριότητα με τη συναίνεση της τοπικής κοινωνίας

[ΠΗΓΗ: Διαδικτυακή Πλατφόρμα Εκπαίδευσης, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κ. Θ. Παπαβασιλείου]

Αναδημοσίευση από metalleiachalkidikis.gr

*ΣΧΟΛΙΟ ΤΟΥ BLOG: Γι' αυτή την επιστημονική δημοσίευση το ιστολόγιο της ΜΚΟ "παρατηρητήριο μεταλλευτικών δραστηριοτήτων" έγραψε στο twitter: 

Αλήθεια, η επιστημονική κοινότητα της χώρας συνολικά δεν αισθάνεται την ανάγκη να απαντήσει στην διαρκή στοχοποίηση όσων μελών της διατυπώνουν στο δημόσιο λόγο τους διαφορετική άποψη σε σχέση με τις επιδιώξεις της εν λόγω ΜΚΟ στην Ελληνική επικράτεια;