ΠΟΙΟΣ ΕΧΕΙ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΡΥΞΗ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΣΤΕΡΟΕΙΔΩΝ?

Η τοποθέτηση της σημαίας σε μία περιοχή αρκούσε νομικά, σε κάποιες παλιότερες εποχές, ώστε κάποιος να διεκδικήσει αυτή την περιοχή.

Συγκεκριμένα, ενώ οι Πορτογάλοι, οι Ισπανοί, οι Ολλανδοί, οι Γάλλοι και οι Βρετανοί δημιουργούσαν τεράστιες αποικιακές αυτοκρατορίες υπήρξε η νομική αντίληψη ότι η τοποθέτησης μιας σημαίας ήταν μια πράξη εγκαθίδρυσης της κυριαρχίας, η οποία έγινε αποδεκτή παγκοσμίως ως μέρος του νόμου των εθνών.

Προφανώς, οι αστροναύτες είχαν στο μυαλό τους πιο σημαντικά πράγματα από το να εξετάσουν το νόμιμο νόημα και τις συνέπειες της τοποθέτησης της σημαίας όταν πάτησαν στο φεγγάρι, αλλά υπήρξε σχετική μέριμνα πριν από την αποστολή.

Από την αρχή της διαστημικής κούρσας οι Ηνωμένες Πολιτείες γνώριζαν ότι για πολλούς ανθρώπους σε όλο τον κόσμο η θέα της αμερικανικής σημαίας στη Σελήνη θα προκαλούσε σημαντικά πολιτικά ζητήματα.

Οποιοδήποτε υπονοούμενο ότι το φεγγάρι θα μπορούσε νομικά να αποτελέσει τμήμα της αμερικανικής επικράτειας θα μπορούσε να προκαλέσει ανησυχίες και πιθανόν διεθνείς διαμάχες που θα έβλαπταν τόσο το αμερικανικό διαστημικό πρόγραμμα, όσο και τα συμφέροντα των ΗΠΑ στο σύνολό τους.

Μέχρι το 1969, η αποικιοποίηση μπορεί να είχε βασιστεί στην ιδέα ότι τα μη ευρωπαϊκά μέρη του κόσμου, αν και κατοικημένα, δεν ήταν πολιτισμένα κι έτσι δικαιολογημένα υπόκεινται στην ευρωπαϊκή κυριαρχία - εντούτοις, δεν ζούσε ούτε ένα άτομο στο φεγγάρι.

Η απλή απάντηση στο ερώτημα εάν ο Άρμστρονγκ και ο Όλντριν με τη μικρή τελετή τους μεταμόρφωσαν το φεγγάρι, ή τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος του, σε αμερικανική επικράτεια λοιπόν είναι «όχι».

Ούτε η NASA ούτε η αμερικανική κυβέρνηση είχαν την πρόθεση η σημαία των ΗΠΑ να έχει αυτή την επίδραση.

Η πρώτη συνθήκη του διαστήματος

Το πιο σημαντικό, η απάντηση αυτή κατοχυρώθηκε στη Συνθήκη για το Διάστημα του 1967, στην οποία και οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Σοβιετική Ένωση, καθώς και όλα τα άλλα έθνη που είχαν διαστημικά προγράμματα, συμμετείχαν.

Οι δύο υπερδυνάμεις συμφώνησαν ότι ο «αποικισμός» στη Γη ήταν υπεύθυνος για τεράστιο ανθρώπινο πόνο και πολλές ένοπλες συγκρούσεις που είχαν ξεσπάσει τους τελευταίους αιώνες. 

Ήταν αποφασισμένοι να μην επαναλάβουν αυτό το λάθος των παλαιών ευρωπαϊκών αποικιακών δυνάμεων όταν αποφάσισαν για το νομικό καθεστώς της σελήνης. Έπρεπε να αποφευχθεί τουλάχιστον το ενδεχόμενο μιας «αρπαγής εδάφους» στο διάστημα που θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν άλλο παγκόσμιο πόλεμο.

Με αυτό το δεδομένο, το φεγγάρι έγινε κάτι σαν ένα «παγκόσμιο κοινό» νόμιμα προσβάσιμο σε όλες τις χώρες - δύο χρόνια πριν από την πρώτη πραγματική επανδρωμένη προσγείωση στο φεγγάρι.

Έτσι, η σημαία των ΗΠΑ δεν ήταν μια εκδήλωση διεκδίκησης κυριαρχίας, αλλά ένας τρόπος να τιμήσουν τους Αμερικανούς φορολογουμένους και τους μηχανικούς που κατέστησαν δυνατή την αποστολή στο φεγγάρι.

Οι δύο άντρες μάλιστα είχαν μια πλάκα που έγραφε πως «ήρθαν ειρηνικά για όλη την ανθρωπότητα» και φυσικά τα διάσημα λόγια του Άρμστρονγκ ήταν στο ίδιο μήκος κύματος: το «μικρό του βήμα για τον άνθρωπο» δεν ήταν ένα «γιγαντιαίο άλμα» για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά για την ανθρωπότητα.

Επιπλέον, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η NASA ανταποκρίθηκαν στη δέσμευσή τους, αφού μοιράστηκαν πετρώματα από το φεγγάρι κι άλλα δείγματα του εδάφους από την επιφάνεια του σεληνιακού τοπίου με τον υπόλοιπο κόσμο, είτε δίνοντάς τα σε ξένες κυβερνήσεις, είτε επιτρέποντας σε επιστήμονες από όλο τον κόσμο να έχουν πρόσβαση σε αυτά για επιστημονική ανάλυση και συζήτηση.

Μάλιστα παρότι ήταν η εποχή του Ψυχρού Πόλεμου, αυτό συμπεριλάμβανε και επιστήμονες από τη Σοβιετική Ένωση.

Η υπόθεση της ιδιοκτησίας του φεγγαριού έχει κλείσει λοιπόν;

Οχι ακριβώς. Ενώ το νομικό καθεστώς της Σελήνης ως «παγκόσμιο κοινό» σημαίνει πως είναι προσιτό σε όλες τις χώρες για ειρηνικές αποστολές, η Συνθήκη για το διάστημα άφησε ατελείς περαιτέρω λεπτομέρειες.

Σε αντίθεση με τις πολύ αισιόδοξες προβλέψεις που έγιναν εκείνη την εποχή, μέχρι στιγμής η ανθρωπότητα δεν έχει επιστρέψει στο φεγγάρι από το 1972, καθιστώντας τα σεληνιακά δικαιώματα κατά κύριο λόγο θεωρητικά.

Αυτό μέχρι πριν από μερικά χρόνια, όταν πολλά νέα σχέδια για να επιστρέψουν κάποιοι στη σελήνη εκκολάφτηκαν. Επιπλέον, τουλάχιστον δύο αμερικανικές εταιρείες, η Planetary Resources και η Deep Space Industries, οι οποίες έχουν σοβαρή οικονομική στήριξη, έχουν αρχίσει να στοχεύουν σε αστεροειδείς με σκοπό την εξόρυξη των ορυκτών πόρων τους.

Η πολύ θεμελιώδης απαγόρευση της Συνθήκης για το Διάστημα για την απόκτηση νέου κρατικού εδάφους, με την τοποθέτηση σημαίας ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο, απέτυχε να αντιμετωπίσει την εμπορική εκμετάλλευση φυσικών πόρων στη Σελήνη και σε άλλα ουράνια σώματα.

Πρόκειται για μια μεγάλη συζήτηση που επί του παρόντος πλήττει τη διεθνή κοινότητα, χωρίς όμως να έχει καμία λύση. Συνολικά, είναι δυνατές δύο γενικές ερμηνείες.

Η εξόρυξη ενός αστεροειδή

Χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Λουξεμβούργο (ως εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης) συμφωνούν ότι το φεγγάρι και οι αστεροειδείς είναι «παγκόσμια κοινά», που σημαίνει ότι κάθε χώρα επιτρέπει στους ιδιώτες επιχειρηματίες της, εφόσον είναι δεόντως εξουσιοδοτημένοι και σύμφωνα με άλλες σχετικές κανόνες του διαστημικού νόμου, να βγουν εκεί έξω και να εξαγάγουν ό, τι μπορούν, δηλαδή να προσπαθήσουν να βγάλουν λεφτά από αυτό.

Μοιάζει λίγο με τον νόμο της ανοικτής θάλασσας, που δεν υπόκειται στον έλεγχο μιας μεμονωμένης χώρας, αλλά είναι πλήρως ανοικτή σε δεόντως αδειοδοτημένες αλιευτικές πράξεις από τους πολίτες και τις επιχειρήσεις κάθε χώρας. Στη συνέχεια, μόλις το ψάρι είναι στα δίχτυα τους, είναι νόμιμα δικό τους για να το πουλήσουν.

Από την άλλη πλευρά, χώρες όπως η Ρωσία και κάπως λιγότερο ρητά η Βραζιλία και το Βέλγιο θεωρούν ότι το φεγγάρι και οι αστεροειδείς ανήκουν στην ανθρωπότητα στο σύνολό της. 

Επομένως, τα δυνητικά οφέλη από την εμπορική εκμετάλλευση θα πρέπει κατά κάποιο τρόπο να συγκεντρωθούν για την ανθρωπότητα στο σύνολό της - ή τουλάχιστον θα πρέπει να υποβληθούν σε ένα πιθανώς αυστηρό διεθνές καθεστώς που θα εγγυάται οφέλη για την ανθρωπότητα.

Είναι λίγο σαν το καθεστώς που δημιουργήθηκε αρχικά για τη συλλογή ορυκτών πόρων από τον βαθύ βυθό. Εδώ δημιουργήθηκε ένα διεθνές καθεστώς χορήγησης αδειών καθώς και μια διεθνής επιχείρηση, η οποία εξόρυξε τους πόρους αυτούς και γενικά μοιράστηκε τα οφέλη μεταξύ όλων των χωρών.

Εν τω μεταξύ, το ενδιαφέρον για το φεγγάρι έχει ανανεωθεί επίσης - τουλάχιστον η Κίνα, η Ινδία και η Ιαπωνία έχουν σοβαρά σχέδια να επιστρέψουν εκεί.

Ενώ τελικά εξαρτάται από την κοινότητα των κρατών να καθορίσουν εάν μπορεί να επιτευχθεί κοινή συμφωνία σε μία από τις δύο θέσεις ή ίσως κάπου ενδιάμεσα, είναι πολύ σημαντικό να επιτευχθεί συμφωνία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται χωρίς να βασίζονται σε κάποιο νομικό πλαίσιο, που είναι γενικά εφαρμόσιμο και αποδεκτό εκτιμάται πως θα ήταν το χειρότερο σενάριο. Αν και δεν είναι θέμα αποικισμού, μπορεί να έχει τα ίδια βλαβερά αποτελέσματα.

Αναδημοσίευση από insider.gr