ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΣΕ ΡΟΥΒΛΙΑ (;): ΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΠΟΥΤΙΝ ΚΑΙ Η ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Την Παρασκευή 1η Απριλίου τίθεται σε ισχύ το περίφημο διάταγμα Πούτιν για το νέο τρόπο καταβολής του τιμήματος για την αγορά ρωσικού αερίου από εταιρείες τρίτων (μη φίλιων) χωρών.

Μερικές αποσαφηνίσεις και σκέψεις για προβληματισμό

1. Αγοραπωλησίες φυσικού αερίου πραγματοποιούν εταιρείες και όχι χώρες. Ασφαλώς κάποιες απ’ αυτές τις εταιρείες μπορεί να είναι κρατικά ελεγχόμενες (όπως η Gazprom ή η ΔΕΠΑ), αλλά έχει σημασία ότι εν τέλει οι αποφάσεις (τουλάχιστον στην περίπτωση των περισσότερων ευρωπαϊκών εταιρειών) θα ληφθούν απ’ τους μέτοχους, στους οποίους οι εταιρείες είναι υπόλογες.

2. Σύμφωνα με το διάταγμα Πούτιν, η πληρωμή θα συνεχίσει να γίνεται στο νόμισμα της σύμβασης (ευρώ, δολάριο κλπ.) στην ίδια αξία, με την πρόσθετη υποχρέωση ο αγοραστής να ανοίξει πρόσθετο λογαριασμό στην ρωσική τράπεζα δια του οποίου θα «αντικαθίσταται» το ξένο νόμισμα με ρωσικό ρούβλι.

3. Η Ρωσία με τον τρόπο αυτό διατηρεί τα συναλλαγματικά διαθέσιμά της και ενισχύει το εθνικό της νόμισμα (παρ’ ό,τι τούτο θα ακριβύνει τις εξαγωγές της, αλλά αυτό είναι δικό της θέμα). Κυρίως όμως στέλνει εκβιαστικό μήνυμα ότι «στο ναυάγιο δεν θα’ μαι η πρώτη που θα πνιγεί»: αφού έτσι κι αλλιώς οι δυτικοί έχουν αποφασίσει να απεξαρτηθούν απ’ το ρωσικό αέριο, δεν έχει νόημα να περιμένει τις εξελίξεις, προτιμά να τις «οδηγεί».

4. Το διάταγμα Πούτιν δεν ξεκαθαρίζει τον τύπο της σύμβασης που αφορά ο μηχανισμός αυτός καταβολής του τιμήματος. Ούτε αποσαφηνίζει εάν αφορά στη συνομολόγηση νέων βραχυχρόνιων ή μακροχρόνιων συμβάσεων ή ευκαιριακών/spot αγοραπωλησιών εις το εξής, ή αν εκτείνεται και σε ισχύουσες συμβάσεις περιλαμβανομένων των μακροχρόνιων συμβάσεων προμήθειας (long-term supply contracts), όπως η ισχύουσα σύμβαση προμήθειας ΔΕΠΑ-Gazprom.

5. Εάν μεν ισχύσει για νέες συμβάσεις που συμφωνηθούν εις το εξής, αποτελεί δικαίωμα του πωλητή να το ζητήσει, όπως και δικαίωμα του αγοραστή να το δεχθεί ή να το απορρίψει.

6. Αν όμως ισχύει – όπως διαφαίνεται από το λεκτικό – για όλες τις συμβατικές σχέσεις (τόσο νέες όσο και ισχύουσες συμβάσεις), μπορεί εύλογα να θεωρηθεί μονομερής μεταβολή των όρων (ακόμη κι αν η πληρωμή θα συνεχίσει βασικά να γίνεται στο ίδιο νόμισμα και στην ίδια αξία).

7. Ο αγοραστής που θα αρνηθεί τη συμμετοχή του σε αυτόν τον μηχανισμό μπορεί είτε να καταγγείλει (τερματίσει) τη σύμβαση, είτε να προσφύγει στα (διεθνή διαιτητικά συνήθως) δικαστήρια και να ζητήσει σοβαρές αποζημιώσεις όπως προβλέπει η σύμβαση. Σε περίπτωση δικαίωσης, και συνακόλουθης άρνησης καταβολής αποζημίωσης από τον πωλητή, θα μπορούν να προχωρήσουν διαδικασίες κατάσχεσης ρωσικών περιουσιακών στοιχείων εκτός Ρωσίας.

8. Ασφαλώς, οι διαδικασίες αυτές, παρά την πρόβλεψη έκτακτων ή προσωρινών (ασφαλιστικών) μέτρων, παραμένουν αρκετά χρονοβόρες έως ότου ευδοκιμήσουν, κάτι το οποίο δεν λύνει το άμεσο πρόβλημα: τη διακοπή παροχής.

9. Η προχθεσινή απόφαση των G7 αλλά και των κρατών μελών της ΕΕ να μην δεχθούν τον νέο μηχανισμό πληρωμής δεν προεξοφλεί τις αντιδράσεις όλων των εταιρειών: κάποιες (ιδίως κρατικά ελεγχόμενες) το πιθανότερο είναι να το απορρίψουν, κάποιες όμως άλλες μπορεί να το αποδεχθούν.

10. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα ευρωπαϊκά κράτη επέλεξαν μέχρι στιγμής να μην προχωρήσουν σε εμπάργκο και οικονομικές κυρώσεις προς τη Ρωσία στο τομέα της ενέργειας, ακριβώς υπό το κράτος της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο και το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό κόστος που μια τέτοια απόφαση θα επέφερε. Εν όψει της εξέλιξης αυτής, τί θα πράξουν εν τέλει τώρα; Είναι προφανές ότι η απόρριψή του «μηχανισμού» αυτού θα είχε ακριβώς το ίδιο αποτέλεσμα που δεν επιθυμούσαν να επισυμβεί με τις οικονομικές κυρώσεις στον τομέα της ενέργειας: τη διακοπή της παροχής.

Διλήμματα

Εν όψει των ανωτέρω, οι ελληνικές εταιρείες βρίσκονται σε διλήμματα. Μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει κάποια επίσημη (εμπορική) ενημέρωση από τον αντισυμβαλλόμενό τους (Gazprom). Αν όμως υπάρξει, θα πρέπει μέσα στον λίγο χρόνο που απομένει για την καταβολή (ή μη) του τιμήματος να λάβουν αποφάσεις. Ενδεχομένως μέχρι τότε να έχει λήξει ο πόλεμος και το δίλημμα να εξαφανιστεί. Ενδεχομένως όχι. Το σίγουρο είναι ότι δεν χωρεί κανένας εφησυχασμός, ούτε μετάθεση του προβλήματος (ξανά) σε τρίτους.

* O Νικόλαος Φαραντούρης είναι Καθηγητής της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet στο Δίκαιο Ενέργειας και Ανταγωνισμού και Διευθυντής Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ενέργεια στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Διετέλεσε επί 10ετία Διευθυντής Νομικών Υπηρεσιών και Νομικός Σύμβουλος στη ΔΕΠΑ και Πρόεδρος της Νομικής Επιτροπής EUROGAS, της ευρωπαϊκής ένωσης ενεργειακών εταιρειών στις Βρυξέλλες.

Αναδημοσίευση από ot.gr