«Με τις πορδές δεν βάφονται τ’ αυγά».
Σκαρίμπας
[Το Α' Μέρος]
Προϋποθέσεις και μέτρα για την αξιοποίηση του Ορυκτού πλούτου (Ο.Π.).
Δώσαμε ως εδώ, συνοπτικά, την εικόνα για τον ορυκτό πλούτο που διαθέτει η χώρα και τον ρόλο που μπορεί να παίξει στην ανάπτυξη της χώρας. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε αν και με ποιες προϋποθέσεις μπορεί να συμβάλλει στην ανάπτυξη αυτή.
Πολιτική βούληση
Πρώτη και βασική προϋπόθεση, είναι η σαφής πολιτική βούληση της κυβέρνησης για αξιοποίηση του. Η συνειδητοποίηση από την κοινωνία αλλά και τις κυβερνήσεις, ότι η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου αφορά μια σημαντική παραγωγική δραστηριότητα.
Αυτό δεν είναι εύκολο σήμερα, γιατί, σε αντίθεση με την κρατούσα ως τα τέλη περίπου της δεκαετίας ’80 άποψη, όπου ασκούσε γοητεία η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου, την τελευταία εικοσαετία, παρατηρούμε απαξίωση της σημασίας του από καθυστερημένες, απόλυτες προσεγγίσεις που εναντιώνονται καθολικά σε κάθε μεταλλευτική δραστηριότητα. Βεβαίως, επισημαίνουμε, ότι υπάρχει βάση σε αυτή την εναντίωση, γιατί επιχειρηματίες του κλάδου κατά το παρελθόν και κατά κανόνα, δεν σεβάστηκαν το περιβάλλον, τους εργάτες (πολλά ατυχήματα ακόμη και θανατηφόρα), δεν αντιμετώπισαν ορθολογικά αλλά ληστρικά τον ορυκτό πλούτο.
Όμως, είναι, διαφορετικό θέμα, ο τρόπος που αξιοποιείται ο ορυκτός πλούτος και διαφορετικό η απόλυτη εναντίωση στην εκμετάλλευσή του. Στην παραγωγική δραστηριότητα, με εξαίρεση ειδικές περιπτώσεις που οφείλουμε να είμαστε απόλυτοι(π.χ. πυρηνικά, αμίαντος), πρέπει να υπάρχει θετική προσέγγιση, βεβαίως υπό συγκεκριμένους όρους.
Ειδικά για μεταλλεία και λατομεία που αφορούν μηχανικές και όχι χημικές διεργασίες δεν πρέπει γενικά και εξ αρχής να είμαστε αρνητικοί.
Ακόμη και σε περιπτώσεις δραστηριοτήτων, όπου έχουμε χημικές διεργασίες, χρειάζεται προσεκτική αντιμετώπιση, όμως δεν είναι δυνατό μετά από τέτοια αποβιομηχάνιση και παραγωγική υποβάθμιση που έχει συντελεστεί στη χώρα μας και με δεδομένη την εκτίναξη της ανεργίας που εξελίσσεται στο υπ’ αριθμό ένα πρόβλημα, να προσεγγίζεται με απόλυτα απορριπτική θέση η μεταλλευτική δραστηριότητα. Οφείλουμε να έχουμε θετική προσέγγιση στις παραγωγικές δράσεις, βεβαίως με σαφείς όρους και με επισταμένο έλεγχο σε όλη τη διάρκεια του συγκεκριμένου έργου.
Ο σκεπτικισμός και η όποια επιφύλαξη, δεν πρέπει να οδηγεί σε ΠΛΗΡΗ ΑΡΝΗΣΗ. Δεν είναι δυνατό να διαβάζουμε στην ΑΥΓΗ για μάστιγα(!) των μεταλλείων. Αυτή η έκφραση, όταν εκφέρεται γενικά, εκφράζει τουλάχιστον άγνοια γι' αυτόν που την εκφέρει.
Όποιος την εκφέρει, αποδεικνύει πως δεν έχει παρατηρήσει καμιά φορά το σπίτι του, ώστε να δει, ότι, με εξαίρεση τα ξύλινα αντικείμενα, όλα τα άλλα είναι από υλικά που προέρχονται από το έδαφος και υπέδαφος; Από μεταλλεία και λατομεία. Από εξορυκτικές δηλαδή δράσεις. Μήπως προτείνουμε επιστροφή στις σπηλιές ή μήπως προτείνουμε όλες αυτές οι αναγκαίες για τη διαβίωση μας πρώτες ύλες να εξορύσσονται σε χώρες του τρίτου κόσμου, όπου έχουμε δεύτερης κατηγορίας κατοίκους και εργάτες;!
Ο φορέας των μεταλλευτικών επιχειρήσεων (ΣΜΕ), διακηρύττει τα τελευταία χρόνια, ότι προσεγγίζει με ευαισθησία τα θέματα περιβάλλοντος. Ας μην το θεωρήσουμε δεδομένο και ας υπάρχει και από πλευράς εργαζομένων και κράτους έλεγχος στη δράση τους ώστε να αξιολογηθεί η διακηρυσσόμενη ευαισθησία όμως δεν είναι δυνατό να εγκαταλειφθεί η δραστηριότητα αυτή.
Χάραξη του κατάλληλου αναπτυξιακού μοντέλου
Το σημερινό αναπτυξιακό μοντέλο με την υπερδιόγκωση των υπηρεσιών είναι τελείως στρεβλό και αναποτελεσματικό. Επίσης αποτελεί στρέβλωση η μονομέρεια προς τον Τουρισμό και η καλλιέργεια τις τελευταίες δεκαετίες, οράματος, Τουριστικού Ελντοράντο.
Δεν υιοθετούμε την αντίληψη που υπάρχει σε ορισμένες τοπικές κοινωνίες για «Ελλάδα μόνο τουριστική». Είναι επικίνδυνη αντίληψη που οδήγησε σε άναρχη δόμηση, ρύπανση των ακτών και υποβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Σήμερα, ιδιαίτερα λόγω και της οικονομικής κρίσης που περνά η χώρα μας, αλλά και όλες σχεδόν οι χώρες, πέρα της συμφωνίας για μεγαλύτερο έλεγχο των αγορών (ιδιαίτερα του χρηματοπιστωτικού συστήματος) είναι αναγκαίο ένα αναπτυξιακό μοντέλο που θα στοχεύει στην αξιοποίηση των σημαντικών πόρων που διαθέτει η χώρα, των συγκριτικών της πλεονεκτημάτων, μοντέλο δηλαδή προσαρμοσμένο στα χαρακτηριστικά της χώρας.
Τα κόμματα, οι περισσότεροι κοινωνικοί φορείς αλλά και το ΠΑΣΟΚ με τη νέα «ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΕΑ» περί πράσινης ανάπτυξης, συμφωνούν σήμερα στην ανάγκη ενός άλλου οικονομικού μοντέλου. Αυτό όμως πρέπει να συγκεκριμενοποιηθεί. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει επανειλημμένα επισημάνει την παραγωγική υποβάθμιση της χώρας μας. Ιδιαίτερα της βιομηχανίας και γεωργίας και έχει θέσει επί τάπητος την ανάγκη νέου αναπτυξιακού μοντέλου.
Στη χάραξη του, πρέπει να επιδιώκεται η χρυσή τομή μεταξύ προστασίας περιβάλλοντος και παραγωγικών δραστηριοτήτων. Δεν πρέπει να υπάρχουν αποκλεισμοί αλλά συμπληρωματικότητα των διαφόρων στόχων του αναπτυξιακού μας μοντέλου. Όσο είναι αναγκαία η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, άλλο τόσο είναι σημαντική η βελτίωση του κοινωνικού περιβάλλοντος (π.χ. καταπολέμηση ανεργίας κ.λπ.).
Σχεδιασμός αξιοποίησης ορυκτού πλούτου
Στο πλαίσιο της συνολικής εθνικής αναπτυξιακής πολιτικής, αποτελεί αναγκαιότητα η δημιουργία εξειδικευμένης και στοχευμένης εθνικής μεταλλευτικής-εξορυκτικής πολιτικής. Στην αξιοποίηση του Ο.Π. που τις τελευταίες δεκαετίες συμβάλλει κυρίως ο ιδιωτικός τομέας, μπορεί να συνεισφέρει και ο δημόσιος τομέας ο οποίος έχει δραστηριοποιηθεί στο παρελθόν.
Βεβαίως, είναι πρόχειρο, να προτείνει κάποιος, επανασύσταση φορέων από το παρελθόν, όπως η ΕΛΕΒΜΕ όμως πρέπει να εξεταστεί το θέμα δημόσιων φορέων προώθησης της μεταλλευτικής δραστηριότητας. Θα πρέπει να υπάρξει ενίσχυση της δραστηριότητας αυτής, όχι με την έννοια των χαριστικών επιχορηγήσεων αλλά με την δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος.
Να ζητηθούν γνώμες και προτάσεις κρατικών φορέων και ειδημόνων που μπορούν να συμβάλλουν στον σχεδιασμό αξιοποίησης, όπως είναι το ΙΓΜΕ, καθηγητές ΑΕΙ, επιμελητήρια(ΤΕΕ, ΓΕΩΤΕΕ κ.λπ.)
Αν και μπορεί να πει κάποιος ότι η έρευνα ότι έχει σε μεγάλο βαθμό προωθηθεί πρέπει να συμπληρωθεί εκεί όπου εγκαταλείφθηκε και δεν έχει ολοκληρωθεί.
Υπέρβαση αντιπαραθέσεων
Σημαντική προϋπόθεση στην αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου είναι, το ξεπέρασμα εχθρικού κλίματος απέναντι στη δραστηριότητα αυτή. Να επικρατήσει άλλο κλίμα, θετικότερη στάση από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις και τις τοπικές κοινωνίες. Να υπάρξει σύγχρονη προσέγγιση και συμβιβασμοί κυρίως από ΣΜΕ και ΣΕΒ αλλά και από το περιβαλλοντικό κίνημα. Σε αυτό θα συμβάλει η υπέρβαση αρνητικών πλευρών της μεταλλευτικής δραστηριότητας κατά το παρελθόν.
Η εμπειρία του παρελθόντος έχει δείξει, ανύπαρκτο έως κακό έλεγχο Ασφαλείας και Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Ανεπαρκή έλεγχο από την Επιθεώρηση Μεταλλείων και Λατομείων, αλλά και την επιθεώρηση εργασίας. Ληστρική εκμετάλλευση, ατυχήματα, όχι αποκατάσταση των περιβαλλοντικών αστοχιών. Θα πρέπει λοιπόν να υπάρχει διαρκής έλεγχος από κοινή επιτροπή εταιρείας, εργαζομένων και τοπικής κοινωνίας της μεταλλευτικής δραστηριότητας.
Είναι αναγκαίο να επικρατήσει άλλο κλίμα, με διάλογο και με δέσμευση για σεβασμό στο περιβάλλον, στους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας. Επιβάλλεται διαρκής έλεγχος που θα επιβεβαιώνει ότι υλοποιούνται συγκεκριμένες δεσμεύσεις για τήρηση των κανονισμών και περιβαλλοντικών δεσμεύσεων. Σημαντικότατο ρόλο στην υπέρβαση των αντιπαραθέσεων θα παίξει ο χωροταξικός σχεδιασμός της χώρας.
Παραδείγματα από τη διεθνή εμπειρία
Στην αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου θα συμβάλλει η μεταφορά εμπειριών από άλλες αναπτυγμένες χώρες. Έχουμε παραδείγματα στη δυτική Ευρώπη και τις Σκανδιναβικές χώρες, που είχαν ή έχουν ισχυρή μεταλλευτική βιομηχανία, και πουθενά δεν έχουν αναφερθεί περιβαλλοντικά προβλήματα λόγω της εκμετάλλευσης του υπεδάφους. Ούτε τα λατομεία της Καράρα αλλά ούτε και τα χαλκωρυχεία της Σεβίλλης μείωσαν τον τουρισμό σε Ιταλία και Ισπανία.
Ορθολογική αξιοποίηση των κοιτασμάτων ορυκτών υλών
Επιβάλλεται ορθολογική και μεθοδική αξιοποίηση και όχι πρόχειρη και Fast Track με στόχο το γρήγορο κέρδος. Έτσι θα προκύψει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, τόσο οικονομικό, αφού δεν θα έχουμε ληστρική εκμετάλλευση, όσο και περιβαλλοντικό.
Συγκεκριμένες προτάσεις
Με αποσαφηνισμένο το αναπτυξιακό μοντέλο και τη χωροθέτηση δραστηριοτήτων, επιβάλλεται απλούστευση διαδικασιών για προώθηση μεταλλευτικών επενδύσεων.
Είναι απαράδεκτο να υφίσταται τέτοια χρονοβόρα διαδικασία αδειοδοτήσεων.
Ο μέσος όρος χρόνου για την εξασφάλιση μιας άδειας στην Ελλάδα είναι περίπου 6-7 χρόνια, όταν στην Ευρώπη γνωρίζεις αν θα την πάρεις ή όχι σε 6-7 μήνες.
Στην κατεύθυνση τόνωσης της μεταλλευτικής δραστηριότητας είναι σκόπιμη η υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής πολιτικής (Verheugen), που προβλέπει την προώθηση βιώσιμου εφοδιασμού της Ε.Ε. με πρώτες ύλες από ευρωπαϊκές πηγές.
Συμπέρασμα. Υπάρχουν αντικειμενικές δυνατότητες να αξιοποιηθεί ορθά ο ορυκτός πλούτος και να συμβάλλει στην ανάπτυξη όπως την αντιλαμβάνεται η αριστερά, δηλαδή συνδυασμένη με την κοινωνική πρόοδο, την αποτελεσματική περιβαλλοντική διαχείριση, την αποκέντρωση, τη συνεισφορά στην αύξηση της απασχόλησης.
Όμως το όφελος που μπορούμε να προσδοκούμε από τον Ο.Π. σχετίζεται με το αν ισχύουν οι προϋποθέσεις που προαναφέραμε.
Ο οικονομικός παράγοντας είναι ευνοϊκός αν και δεν καθορίζει τα πάντα. Η εξέλιξη των τιμών τα τελευταία χρόνια και ως σήμερα, ευνοούν την εκμετάλλευση των ορυκτών υλών, όμως οι άλλες παράμετροι (μοντέλο ανάπτυξης, αντιπαραγωγικό κλίμα, πολιτική βούληση και σχεδιασμός) είναι αρνητικοί και καθιστούν προβληματική τη μεταλλευτική δραστηριότητα.
Επομένως, με βάση τα παραπάνω, το σημαντικότερο ερώτημα δεν είναι το πόσο ορυκτό πλούτο έχουμε, αλλά το πόσο ορυκτό πλούτο μπορούμε να αξιοποιήσουμε. Εδώ η απάντηση δεν μπορεί να δοθεί τεχνοκρατικά, αλλά πολιτικά. Ο προς αξιοποίηση ορυκτός πλούτος μπορεί να αποδειχτεί σημαντικός για την οικονομία ή και ΜΗΔΕΝΙΚΟΣ, πάντα σε σχέση με το πως θα λάβουν σάρκα και οστά, οι προαναφερθείσες προϋποθέσεις. Θα πρέπει βεβαίως να απομυθοποιήσουμε εκτιμήσεις ορισμένων «ειδικών» επιστημόνων που ταυτίζουν γεωλογικά αποθέματα με τα οικονομικώς εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα, αυτά δηλαδή που με τεχνικοοικονομικούς αλλά και πολιτικούς θα προσθέταμε όρους μπορούν πράγματι να αξιοποιηθούν. Με βάση τη συνολική μας προσέγγιση, αποτελεί μύθο η φιλολογία για ορυκτό πλούτο αμύθητης αξίας που μπορεί να μας σώσει τελείως και μάλιστα να ξεχρεώσουμε με αυτόν, το όποιο χρέος της χώρας μας.
Αναδημοσίευση απο την www.avgi.gr
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου