ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΡΗΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ (1)

Παρακάτω παρουσιάζονται οι βασικές αρχές και χαρακτηριστικά που διέπουν την φυσιογνωμία, την δομή, το αντικείμενο, τον ρόλο και τις αρμοδιότητες των Επιτροπών (τύπου ΕΠΙΤΗΡΩ) στο πλαίσιο ανάπτυξης και παραγωγικής λειτουργίας μεταλλευτικών έργων.

Που αναφέρονται οι Επιτροπές?

Οι επιτροπές για την παρακολούθηση και αξιολόγηση τήρησης των περιβαλλοντικών όρων (θα αναφέρονται στην συνέχεια σαν Επιτροπές) ενός μεταλλευτικού έργου αποτελούν βασική προϋπόθεση για την ομαλή και βιώσιμη λειτουργία της εξελισσόμενης εξορυκτικής, μεταλλουργικής και παραγωγικής δραστηριότητας, καθώς και για την δημιουργία μιας αναβαθμισμένης, εποικοδομητικής και διαφανούς επικοινωνιακής σχέσης του βιομηχανικού εταίρου με τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες και την τοπική κοινωνία.

Σύμφωνα με την διεθνή πρακτική και εμπειρία ανάλογες Επιτροπές για την παρακολούθηση και την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων αποτελούνται από εκπροσώπους των εμπλεκόμενων στην μεταλλευτική δραστηριότητα, του τοπικού δημοτικού συμβουλίου, σχετικών κυβερνητικών και ΜΚΟ, και της τοπικής κοινωνίας. Τα περιβαλλοντικά θέματα που καλούνται συχνότερα να επιτηρούν αναφέρονται στον θόρυβο, στην σκόνη, στην οπτική ρύπανση, στην ποιοτική και ποσοτική κατάσταση των νερών, και στην διαχείριση των επιβλαβών επιπτώσεων και του σχετικού περιβαλλοντικού κινδύνου.

Η απόφαση για την σύσταση των Επιτροπών μπορεί να είναι προαιρετική ή πολλές φορές να προκύπτει από συγκεκριμένο όρο και να αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την λειτουργία μιας μεταλλευτικής δραστηριότητας. Στην πλειοψηφία τους οι Επιτροπές αυτές αν και στερούνται νομοθετικής βάσης, συνιστούν την μοναδική θεσμοθετημένη δυνατότητα των θεσμικών και κοινωνικών εταίρων να καταθέσουν τις ανησυχίες και τις απόψεις τους, και να ζητήσουν διευκρινήσεις και απαντήσεις από τους μεταλλειοκτήτες.

Οι Επιτροπές είναι επίσης σε θέση να διαμορφώσουν και να προτείνουν εναλλακτικές στρατηγικές, να δημιουργήσουν συνθήκες εποικοδομητικής και πρόσφορης συνεργασίας μεταξύ βιομηχανίας και κοινωνίας, και να συμβάλλουν στην βέλτιστη δυνατή λειτουργία της εκάστοτε μεταλλευτικής παραγωγής.

Ποιοι είναι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι?

Μερικοί από τους άμεσα ενδιαφερόμενους στους οποίους απευθύνονται οι Επιτροπές μπορεί να είναι η ίδια η βιομηχανία, ο εμπλεκόμενος Δήμος, τοπικές/περιφερειακές/κεντρικές υπηρεσίες, κοινωνικές ομάδες, περιβαλλοντικές ομάδες, γειτονικοί Δήμοι, ΜΚΟ, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και μεμονωμένοι πολίτες της ευρύτερης περιοχής. Επειδή το αντικείμενο των Επιτροπών επικεντρώνεται κύρια στην σχέση της μεταλλευτικής δραστηριότητας με φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον της τοπικής περιοχής, τα μέλη της προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από εκπροσώπους αντίστοιχων ομάδων και δομών.

Ποιος είναι ο ρόλος τους?

Ο βασικός ρόλος των Επιτροπών είναι να παρακολουθούν και να ελέγχουν την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων και της σχετικής νομοθεσίας σε σχέση με το μεταλλευτικό ή λατομικό έργο στο οποίο αναφέρονται και αφορούν. Στην καθημερινή εποπτική και ελεγκτική δράσης τους μπορούν να περιλαμβάνονται θέματα αδειοδότησης, εγκρίσεων, εργασιακών συνθηκών, στρατηγικής απασχόλησης, επιχειρησιακών σχεδίων, κατάρτισης προγράμματος περιβαλλοντικής διαχείρισης, καθώς και κάθε άλλης μορφής περιβαλλοντικών δεσμεύσεων και νομικών υποχρεώσεων (π.χ. ισχύοντες χωροταξικοί περιορισμοί) που αφορούν σε επιπτώσεις εντός και εκτός περιοχής μεταλλευτικής παρέμβασης.

Οι Επιτροπές πέρα από την ιδιότητα του ελεγκτικού μηχανισμού που διαθέτουν, έχουν και την δυνατότητα δυναμικής παρουσίας για να,

- αξιολογούν τον βαθμό περιβαλλοντικής ετοιμότητας του εκάστοτε μεταλλευτικού έργου

- προβάλλουν και καταθέσουν νέες προτάσεις και επιλογές επιχειρησιακών σχεδίων

- παρέχουν πληροφορίες για την γενικότερη κατάσταση της παραγωγικής λειτουργίας

- συζητούν και προτείνουν διεξόδους και λύσεις για την αντιμετώπιση των κοινωνικών αντιθέσεων και ενστάσεων

- συμβάλλουν στην ενίσχυση της δυνατότητας της κοινωνίας να κατανοήσει τον ρόλο της κεντρικής διοίκησης στην κοιτασματολογική εκμετάλλευση

- διαμορφώσει καλές συνθήκες και σχέσεις συνεργασίας μεταξύ μεταλλειοκτήτη, κοινωνίας και άλλων εμπλεκόμενων.

Όπως προκύπτει από σχετική έρευνα και «εν μέρει» τα παραπάνω, ο ιστορικός ρόλος των Επιτροπών αφορά στην αξιολόγηση του βαθμού αποδοχής και τήρησης των περιβαλλοντικών όρων που επιβάλλονται. Οι πρόσφατες όμως νομοθετικές δεσμεύσεις και απαιτήσεις για την εμπλοκή και ενεργό συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων διαφοροποιούν τις προτεραιότητες των Επιτροπών και αναγκάζουν τους μεταλλειοκτήτες να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις και να προσαρμοσθούν στο νέο θεσμικό πλαίσιο. Στοιχεία, πρωτοβουλίες και δράσεις που χαρακτηρίζουν και συνοδεύουν τις εξελίξεις αυτές, σε σχέση με τις νέες φυσιογνωμικές τάσεις των Επιτροπών για αδιάλειπτη παρουσία της κοινωνικής διάστασης, είναι:

- Οι συμβουλευτικές παρεμβάσεις πέρα και πάνω από τον περιορισμό μόνο σε περιβαλλοντικά θέματα

- Ο ενδιάμεσος ρόλος παροχής και λήψης πληροφοριών μεταξύ τοπικής κοινωνίας και μεταλλειοκτήτη

- Οι δημόσιες διαβουλεύσεις και συναντήσεις τόσο για λόγους ενημέρωσης για πρωτοβουλίες, αποφάσεις και αποτελέσματα πάνω σε συγκεκριμένα θέματα, αλλά και συζήτησης και συνδιαχείρισης πληροφοριών σε επιμέρους θέματα

- Οι εκδηλώσεις ανοικτής πόρτας με την δυνατότητα ενεργούς συμμετοχής των πολιτών, με έμφαση στην μαθητική κοινότητα, για τις ιδιότητες και την χρησιμότητα των ορυκτών

- Οι δυνατότητες των τοπικών κοινωνιών και των θεσμικών εκπροσώπων τους να κάνουν τις δικές τους έγγραφες αναφορές κα να υποβάλλουν τις δικές τους εκθέσεις

- Οι επιτόπιες επισκέψεις εκπροσώπων και απλών πολιτών της τοπικής κοινωνίας για άμεση επαφή και καλύτερη άποψη σχετικά με την λειτουργία της μεταλλευτικής παραγωγής, το επίπεδο των εργασιακών συνθηκών και την κατάσταση του περιβάλλοντος.

- Η έκδοση περιοδικών (π.χ. κάθε τρεις μήνες) δελτίων ενημέρωσης ή εφημερίδας.

- Η δημιουργία ιστοσελίδας με όλα τα επικοινωνιακά πλεονεκτήματα που συνεπάγεται, πάντοτε βέβαια σαν συμπληρωματικό και όχι απόλυτο ενημερωτικό μέσο.

Σε τι εξυπηρετεί η σύσταση των Επιτροπών?

Οι Επιτροπές συστήνονται συνήθως στην βάση των περιβαλλοντικών όρων που αφορούν στο πλαίσιο εγκριτικής απόφασης για την παραγωγική λειτουργία ενός μεταλλευτικού έργου. Οι αρμόδιες αρχές μπορεί να αποφασίσουν η μη την δημιουργία Επιτροπής ανάλογα με ορισμένα γενικά χαρακτηριστικά του έργου όπως είναι,

- το παραγωγικό μέγεθος και δυναμικό

- η προβλεπόμενη διάρκεια ζωής

- η γειτνίαση σε ευαίσθητες περιβαλλοντικά θέσεις ή κατοικημένες περιοχές

- η δυναμική παρουσία δυσμενών επιπτώσεων

- η απαίτηση για επιμέρους εξειδικευμένες παρεμβάσεις σχετικά με την ΜΠΕ

Ποιος έχει την ευθύνη οικονομικής κάλυψης των Επιτροπών?

Γενικά, ο μεταλλειοκτήτης έχει την υποχρέωση να καλύπτει τις λειτουργικές δαπάνες των Επιτροπών, γεγονός που αφορά στις περισσότερες των περιπτώσεων και συνάδει με το ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό κεκτημένο, «ο ρυπαίνων πληρώνει». Σε αρκετές χώρες η υποχρέωση αυτή προκύπτει και απορρέει από την εθνική μεταλλευτική νομοθεσία. Ακόμη ο μεταλλειοκτήτης μπορεί να συστήσει προαιρετικά ή με σχετική υπηρεσιακή απόφαση την δική του Επιτροπή με συγκεκριμένο αντικείμενο και αρμοδιότητες, που σε αρκετές περιπτώσεις καθορίζονται σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία.

Ποιος θεωρείται ο καταλληλότερος χρόνος για τον ορισμό των Επιτροπών?

Οι Επιτροπές οφείλουν να δημιουργούνται λίγο πριν ή αμέσως μετά την έναρξη ενός μεταλλευτικού έργου. Το αρχικό στάδιο άλλωστε, που συχνά περιλαμβάνει σχετικά μεγάλα και σημαντικά τεχνικά έργα και κατασκευές, συνοδεύεται από τις πρώτες «ενοχλητικές» επιπτώσεις που βιώνουν οι τοπικές κοινωνίες μιας νέας μεταλλευτικής περιοχής, με την μορφή θορύβου, σκόνης και γενικότερων εργοταξιακών επιβαρύνσεων. Σε κάθε περίπτωση η έγκαιρη λειτουργική παρουσία των Επιτροπών θέτει σε σωστότερη βάση και προοπτική την σχέση με τους θεσμικούς εκπροσώπους και τους πολίτες σε ότι αφορά στην διαχείριση των περιβαλλοντικών και άλλων θεμάτων.

Ποιες είναι οι αρμοδιότητες των Επιτροπών?

Οι Επιτροπές δεν έχουν την νομική κατοχύρωση να παίρνουν αποφάσεις ή να επιβάλλουν κυρώσεις, αλλά σύμφωνα με την υπηρεσιακή διαδικασία που προβλέπει την σύσταση τους, είναι θεσμοθετημένες να παρακολουθούν και να ελέγχουν την τήρηση των περιβαλλοντικών όρων, και να αναφέρουν/καταγγέλλουν τυχόν παρατυπίες. Επίσης δεν μπορούν να εμπλακούν σε θέματα εγκρίσεων ή αλλαγών του επιχειρησιακού σχεδίου, τεχνικών μελετών ή περιβαλλοντικών όρων, μπορούν όμως να γνωμοδοτούν, και να υποβάλλουν σχετικές συστάσεις και προτάσεις. Βέβαια οι γνωμοδοτικές και συμβουλευτικές παρεμβάσεις τους οφείλουν να λαμβάνονται υπόψη και να αξιολογούνται από τις υπηρεσίες της κεντρικής και περιφερειακής διοίκησης, το τοπικό δημοτικό συμβούλιο και άλλους σχετικούς φορείς όταν πρόκειται για την λήψη νέων ή/και πρόσθετων αποφάσεων για την πορεία του έργου.

Αναδημοσίευση απο το www.nikolaosarvanitidis.eu